شرح و تفسير

كجا رفتند قدرتمندان ناسپاس؟

در اين بخش از خطبه- كه به پايان آن نزديك مى‌شويم- امام عليه السّلام لحن سخن را تغيير داده و تمامى بندگان خدا را مخاطب ساخته و آنها را به مطالعه حال پيشينيان و پايان زندگى آنان دعوت مى‌كند. مى‌فرمايد: «اى بندگان خدا! كجا هستند كسانى كه عمر طولانى به آنان داده شد و در ناز و نعمت به سر مى‌بردند، (امّا قدر آن را ندانستند) و آنها كه تعليم داده شدند و فهميدند (ولى هرگز به آن عمل نكردند) و كسانى كه به آنان مهلت داده شد (تا به اصلاح اعمال خويش بپردازند) ولى به بيهوده‌كارى پرداختند و آنها كه سلامت نصيبشان شد، ولى اين نعمت بزرگ را فراموش كردند (و هيچ گاه شكر آن را به جا نياوردند).» (عباد اللّه، أين الّذين عمّروا فنعموا، و علّموا ففهموا، و أنظروا فلهوا، و سلّموا فنسوا!) به راستى، اگر تاريخ را ورق بزنيم، يا به زندگى گذشته خودمان در اين عمر كوتاهمان بينديشيم و به خاطر بياوريم: چه افراد قدرتمند و مشمول انواع نعمت‌هاى الهى، در جامعه ما و جوامع ديگر زندگى كردند، ولى نه از نعمت‌هاى الهى بهره گرفتند، نه به آگاهى‌هاى خويش عمل كردند و نه در روز سلامتى، به بيمارى انديشيدند و نه در حال قدرت به ناتوانى! سرانجام با دست خالى، از اين جهان، رخت بربستند و به سوى سرنوشت تاريكشان حركت كردند.

آرى، اگر به اين امور بينديشيم به يقين بيدار خواهيم شد و آينده خويش را با چشم خود، در زندگى آنان تماشا خواهيم كرد. سپس امام در ادامه اين سخن مى‌افزايد: (آرى) «به آنها براى مدّت طولانى مهلت داده شد و نعمت‌هاى زيبا در اختيارشان قرار گرفت، آنان را از كيفر گناهان بر حذر داشتند (تا از آن بپرهيزند) و پاداشهاى بزرگ (در برابر اطاعت فرمان خدا) به آنها وعده داده شد (ولى آن را نيز به فراموشى سپردند)!» (أمهلوا طويلا، و منحوا جميلا، و حذّروا أليما، و وعدوا جسيما!)