اكبر است كه مى‌تواند مس تيره وجود انسان را، به طلاى ناب تقوا مبدّل كند. قرآن مجيد و همه پيشوايان بزرگ اسلام و بزرگان اخلاق، بر انجام اين عبادت انسان‌ساز و آثار تربيتى آن تأكيد كرده‌اند.

همين بس كه قرآن مجيد به پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله خطاب مى‌كند و مى‌گويد: «وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى‌ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً»، پاسى از شب را از خواب برخيز و قرآن (و نماز) بخوان، اين وظيفه اضافى براى توست (اشاره به اينكه نماز شب بر پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله واجب و بر امّت مستحب است) تا پروردگارت تو را به مقامى درخور ستايش برساند». [1] اين تعبير به خوبى نشان مى‌دهد كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله «مقام محمود» را كه مقام بسيار والا و برجسته است، در سايه عبادت شبانه پيدا كرد (و به گفته شاعر روشن ضمير:

«چيزى كه مايه نجات او از ظلمات به سوى نور تقوا شد، دعاى نيمه شبى بود و گريه سحرى»).

از روايات فراوانى كه در اين زمينه از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و ائمه هدى عليهم السّلام نقل شده همين بس كه در حديثى پيامبر اكرم به على عليه السّلام توصيه مى‌كند: «عليك بصلاة اللّيل! يكرّرها أربعة، بر تو باد كه نماز شب را به جاى آورى! پيامبر اين سخن را چهار بار تكرار كرد». [2] در حديث ديگرى از همان حضرت مى‌خوانيم كه به على عليه السّلام فرمود:

«يا علىّ ثلاث فرحات للمؤمن: لقى الإخوان، و الإفطار من الصّيام، و التّهجّد من آخر اللّيل‌

، سه چيز است كه مايه نشاط مؤمن مى‌شود: ديدار دوستان و افطار روزه و نماز در آخر شب». [3] از اين حديث استفاده مى‌شود كه نماز شب مايه نشاط و شادابى مؤمنان است.

[1] سوره اسراء، آيه 79.

[2] بحار الانوار، جلد 66، صفحه 392، حديث 68.

[3] بحار الانوار: جلد 71، صفحه 352، حديث 22.