مواهب الهى) است (و براى آن دقيقا برنامه‌ريزى مى‌كند) تا نعمت‌هاى فراگير الهى و مواهب گوناگون او را به دست آورد و از آنچه مانع عافيت و سلامت است، بپرهيزد» بأبدان قائمة بأرفاقها، [1] و قلوب رائدة [2] لأرزاقها، في مجلّلات‌ [3] نعمه، و موجبات مننه، و حواجز [4] عافيته).

اين بخش از كلام امام عليه السّلام تكميلى است بر آنچه در جمله‌هاى قبل در مورد هماهنگى اعضاى بدن آمده است. مى‌فرمايد: نه تنها اعضا با يكديگر هماهنگند، بلكه روح و فكر نيز در جلب منافع و دفع مفاسد با اين مجموعه‌ها همكارى تنگاتنگ دارند. و اين همكارى روحانى و جسمانى كه در سراسر وجود انسان حاكم است، از بدايع شگفت‌آورى است كه هر چه زمان مى‌گذرد و علم پيش مى‌رود، دقايق و ظرافت‌هاى تازه‌اى از آن كشف مى‌شود و به يقين يكى از بزرگترين مواهب الهى و مهمترين آيات عظمت او است.

«مجلّلات نعمه» از قبيل اضافه صفت به موصوف است و به معناى «نعمه المجلّلة» [نعمت‌هاى فراگير] است كه عموم انسان‌ها را در برمى‌گيرد و دوست و دشمن، و كافر و مؤمن از آن بهره مى‌گيرند.

«و حواجز عافيته» به معناى موانع سلامت خداداد است و در اينجا جمله‌اى در

[1] «ارفاق» جمع «رفق» (بر وزن فكر) به معناى منفعت و ملايمت و مدارا كردن است و به هر چيزى كه انسان براى رسيدن به اهداف خود از آن كمك مى‌گيرد، گفته مى‌شود و در خطبه بالا منظور همين معنا است.

[2] «رائده» از مادّه «رود» (بر وزن شوق) در اصل به معناى جستجوى آب و مرتع است، سپس به هر گونه جستجوگرى و طلب چيزى گفته شده است و از آنجا كه معمولا كاروان‌ها قبلا كسى را مى‌فرستادند كه محل مناسبى براى توقف كاروان پيدا كند، سپس آن شخص، كاروان را به آن محل هدايت مى‌كرد، واژه «رائد» به معناى هدايت كننده نيز به كار مى‌رود.

[3] «مجلّلات» از مادّه «جلال» در اصل به معناى بزرگ شدن است و از آنجا كه بزرگ شدن سبب گسترش و شمول و عموميت مى‌شود، اين واژه به معناى شمول و عموميت نيز بكار مى‌رود و «مجلّلات النّعم» نعمت‌هايى است كه تمام وجود انسان را فرا مى‌گيرد.

[4] «حواجز» جمع «حاجزه» به معناى چيزى است كه مانع و رادع مى‌شود و «حواجز العافية» موانع تندرستى است.