نقلى است نيز يكى ديگر از اسباب تقوا است، كه در آغاز اين فراز آمده است.

ذكر اين دو، (نعمت‌هاى الهى و انذارهاى او) در كنار يكديگر، مى‌تواند اشاره به اين نكته باشد كه خداوند در عين بخشش نعمت‌هاى بى‌حساب، به انسانها هشدار مى‌دهد كه از اين نعمت‌ها سوء استفاده نكنند، بلكه در طريق صلاح و سعادت و رستگارى كمك بگيرند.

در نهمين و دهمين وصف مى‌فرمايد «همان خدايى كه تعداد شما را به خوبى مى‌داند و مدّت‌هاى كوتاهى براى توقّف در اين جهان، براى شما مقرّر كرده، جهانى كه قرارگاه آزمايش و سراى عبرت است، در آن آزموده مى‌شويد و در برابر اعمالى كه انجام داده‌ايد، حسابرسى خواهيد شد!» فأحصاكم عددا، و وظّف لكم مددا [1]، في قرار خبرة [2]، و دار عبرة، أنتم مختبرون فيها، و محاسبون عليها).

با اين كه در دومين وصف، اشاره به سرآمد عمرها شده و در پنجمين وصف سخن از شمارش و احصاى انسانها به ميان آمده، باز در اينجا اين دو وصف تكرار شده، به خاطر اهمّيّت فوق‌العاده آنها و تأثير آنها در ظهور و بروز حقيقت تقوا در وجود آدمى.

هنگامى كه انسان توجّه به مراقبت الهى و محدود بودن عمر، در اين دارد «امتحان» و «عبرت» پيدا كند، از نافرمانى‌ها به سوى اطاعت خداوند، بازمى‌گردد.

اين احتمال نيز وجود دارد كه اين تكرار، براى افاده معناى جديدى باشد. در

[1] «مدد» جمع «مدّه» به معناى بخشى از زمان است و گاه به معناى پايان زمان معيّنى آمده است و نيز به مادّه‌اى كه با آن چيزى مى‌نويسند «مداد» گفته مى‌شود و در واقع در تمام اين معانى يك نوع كشش و امتداد ديده مى‌شود.

[2] «خبره» هم به معناى مصدرى آمده، هم اسم مصدرى و به معناى علم و آگاهى است و لذا «اهل خبره» به كسانى گفته مى‌شود كه آگاهى كافى نسبت به چيزى دارند و از آنجا كه امتحان و آزمايش وسيله آگاهى براى «كارآيى» يك انسان، يك يك موجود است، اين واژه به معناى «امتحان» نيز به كار مى‌رود و در خطبه بالا همين معنا منظور شده است.