شرح و تفسير

دنيا سايه ناپايدار!

از آنجا كه زرق و برق دنيا، سبب دلبستگى بيش از حدّ مى‌شود و اين دلبستگى‌ها غالبا سرچشمه گناهان بزرگ و انحراف از صراط مستقيم و سقوط در پرتگاه شقاوت است، رهبران بزرگ الهى هميشه پيروان خود را در اين زمينه هشدار مى‌دانند و بخش مهمّى از «نهج البلاغه» و خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات قصار آن را، همين هشدارها تشكيل مى‌دهد.

خطبه بالا يكى از اين هشدارهاى نافذ و مؤثّر است كه در آن، امام عليه السّلام به شش نكته اشاره مى‌فرمايد كه هر كدام مطلب مهمّى را در بردارد.

نخست اينكه مى‌فرمايد: «بدانيد دنيا سرايى است كه جز در خودش (و از طريق بهره‌گيرى صحيح از آن) سالم نتوان ماند» ألا و إنّ الدّنيا دار لا يسلم منها إلّا فيها دليل آن روشن است، زيرا مهمترين اسباب سلامت، كسب فضايل اخلاقى و ارزشهاى معنوى و اطاعت و عبادت پروردگار است و هيچ يك از اين امور را نمى‌توان در جهان ديگر به دست آورد، تنها در اين دنيا است كه انسان فرصت پرداختن به اين امور را دارد، بنابراين همان گونه كه امام عليه السّلام در جمله كوتاه بالا فرموده: «بايد سلامت را در خود دنيا جستجو كرد.» در دومين نكته مى‌فرمايد: «و با امورى كه مخصوص دنيا است از آن نجات نتوان يافت» (و لا ينجى بشي‌ء كان لها) اشاره به اينكه: اگر انگيزه انسان و هدف نهايى او در حركات و سكنات و اعمالش دنيا باشد و حتّى اعمال و عبادات خود را نيز به قصد دنيا انجام دهد و جنبه رياكارى داشته باشد، به يقين سبب نجات نخواهد بود، بلكه از اسباب قطعى هلاكت او است.

در سومين نكته مى‌فرمايد: «و انسانها به وسيله دنيا آزمايش مى‌شوند» (ابتلي النّاس بها فتنة).