برابر نعمت، و پارسايى در مقابل گناه است» أيّها النّاس! الزّهادة [1] قصر الأمل، و الشّكر عند النّعم، و التّورّع عند المحارم‌.

توضيحى كه امام عليه السّلام با اين سه جمله درباره زهد مى‌فرمايد، در برابر تفسيرهاى غلطى است كه از زهد مى‌شود و چه بسيارند كسانى كه هرگز معناى زهد را نفهميده‌اند و خود را «زاهد» مى‌پندارند! تصوّر مى‌كنند «زهد» تنها پوشيدن لباس‌هاى ساده، يا عدم ورود در مسايل مهمّ اجتماعى و گوشه‌گيرى و جدايى از جامعه انسانى و بيگانگى نسبت به فعّاليّتهاى اقتصادى است، در حالى كه هيچ يك از اينها دليل بر زهد نيست.

حقيقت «زهد» كه در برابر «رغبت» قرار دارد، همان بى‌اعتنايى نسبت به مواهب مادّى است و يا به تعبير ديگر: «عدم وابستگى نسبت به دنيا و مظاهر دنيا مى‌باشد، هر چند امكانات وسيعى در اختيار داشته باشد.» كسى كه نسبت به امور مادّى بى‌اعتنا است، هرگز دنبال آرزوهاى دور و دراز نيست (آرزوهاى دور و دراز مخصوص دنياپرستان است) و كسى كه چنين است در برابر نعمت‌ها سپاسگزار و در برابر گناهان خويشتن‌دار است، زيرا نعمت‌ها، او را به خود مشغول نمى‌دارد و از ياد خدا غافل نمى‌كند و گناهان، دل و دين او را نمى‌ربايند.

در كلمات قصار مولا عليه السّلام نيز، تفسير ديگرى از زهد شده كه هر چند در ظاهر با اين تفسير متفاوت است، ولى در واقع به يك معنا بازمى‌گردند، مى‌فرمايد: «الزّهد كلّه بين كلمتين من القرآن: قال اللّه سبحانه: «لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى‌ ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ» و من لم يأس على الماضي و لم يفرح بالآتي فقد أخذ الزّهد بطرفيه‌، تمام زهد در ميان دو جمله از قرآن است، خداوند متعال مى‌فرمايد: «تا بر گذشته تأسّف نخوريد و نسبت به آينده شاد و دلبسته نباشيد.» بنابراين آن كس كه غم گذشته (و

[1] «زهادة» (بر وزن شهادت) به معناى بى‌اعتنايى به زرق و برق دنياست، گاه در مورد افراد تنگ‌نظر يا كج خلق نيز اين واژه به كار مى‌رود، ولى معناى معروف و مشهور آن همان اوّل است و لازمه آن كوتاهى آرزوها و پرهيز از گناه و مانند آن است.