طريق علم نجوم باشد يا ارتباط با ارواح يا اخبار جنّ و يا غير آنها.

از آنچه در بالا گفته شد به خوبى روشن مى‌شود كه چرا امام عليه السّلام در اين خطبه شريفه، علم نجوم را سرچشمه كهانت و منجّم را به منزله كاهن و كاهن را بمنزله ساحر و ساحر را همانند كافر شمرده است و نيز روشن مى‌شود چگونه تصديق منجّمان سبب تكذيب قرآن است و چگونه تكيه بر سخن آنان سبب بى‌نياز شمردن خويشتن از توكّل بر خدا و استعانت به ذات پاك او است.

در واقع سخن امام عليه السّلام ناظر به گروههاى مختلفى از منجّمان است كه يا اعتقاد به تأثير استقلالى نجوم داشتند، يا به دلالت و حكايت اوضاع نجوم، از حوادث زمين معتقد بودند و يا مانند آن.

اسلام بر اين بخش از علم نجوم، كه پايه و مايه‌اى نداشت و متّكى بر اوهام و پندارها بود، خط بطلان كشيد، ولى علم نجوم به معناى: «آگاهى بر آثار و اسرار ستارگان» را محترم شمرد و مسلمانان را به فراگيرى آن دعوت كرد.

3- چگونگى پيدايش پيش‌گويى‌هاى نجومى‌

در اينكه انگيزه پيدايش علم نجوم به معناى خرافى آن- نه به معناى علمى آن- چه بوده؟ دقيقا روشن نيست، ولى امورى را مى‌توان به عنوان احتمال قابل ملاحظه، در اين مسأله مؤثّر دانست:

1- تقارن اتّفاقى بعضى از حوادث زمينى با اوضاع فلكى.

2- استحسانات و تخيّلاتى كه در بسيارى از مسايل اجتماعى پايه تحليل‌ها قرار مى‌گيرند.

3- اصرار بشر- مخصوصا سلاطين و صاحبان قدرت- براى دانستن حوادث آينده و آن چه مربوط به آنها بود.