هنگامى كه اجلم فرا رسد، اين سپهر الهى از من دور مى‌شود و مرا تسليم حوادث مى‌كند، در آن هنگام نه تير خطا مى‌كند و نه زخم بهبودى مى‌يابد.

شرح و تفسير

چرا از مرگ بترسم؟!

در شأن ورود اين سخن، چنين نوشته‌اند كه: «يارانش كرارا حضرت را از سوء نيّت «ابن ملجم» خبر داده‌اند و قراين و نشانه‌هايى نيز بر نيّت سوء او، آشكار گشت، حتّى به گفته بعضى، روزى امام عليه السّلام مشغول خطبه خواندن بود و «ابن ملجم» در برابر منبر نشسته بود كه اين سخن را آهسته بر زبان جارى كرد: «و اللّه لأريحنّهم منك، به خدا سوگند! مردم را از دست تو آسوده مى‌كنم» آنهايى كه اين سخن را از او شنيدند بعد از پايان خطبه او را دستگير كرده نزد امام آوردند، امام فرمود: «او را رها كنيد!» و سپس گفتار مورد بحث را بيان فرمود [1].» آرى امام عليه السّلام چنين فرمود: «من از سوى خدا سپر محكمى دارم كه مرا از حوادث حفظ مى‌كند، و هنگامى كه اجلم فرا رسد اين سپر الهى از من دور مى‌شود، و مرا تسليم حوادث مى‌كند، در آن هنگام نه تير خطا مى‌رود و نه زخم بهبودى مى‌يابد (ولى امروز وحشتى ندارم) (و إنّ عليّ من اللّه جنّة حصينة، فإذا جاء يومي انفرجت عنّي و أسلمتني، فحينئذ لا يطيش‌ [2] السّهم‌ [3] و لا يبرأ [4] الكلم‌ [5].

[1] «مصادر نهج البلاغه» جلد 2، صفحه 42- 43، مرحوم «ابن ميثم» در «شرح نهج البلاغه» خود نيز اين مطلب را آورده است (جلد 2، صفحه 157).

[2] «يطيش» از مادّه «طيش» (بر وزن عيش) به معناى كم عقلى است و هنگامى كه تير خطا كند، اين واژه درباره آن به كار مى‌رود، گويى تير غير عاقلانه عمل كرده است. برخى نيز آن را به معناى وسيعترى يعنى: هر گونه سبكى تفسير كرده‌اند، خواه در تير باشد يا در عقل يا غير آن. (كتاب العين و مقاييس اللغة و لسان العرب)

[3] «سهم» در اصل به معناى چوبه تير است و از آنجا كه گاهى براى تعيين كردن بهره افراد به وسيله قرعه كشى از چوبه‌هاى تير استفاده مى‌كردند، واژه «سهم» به بهره افراد اطلاق شده است و «مساهمه» به معناى قرعه‌كشى آمده، زيرا به هنگام قرعه‌كشى نامها را بر چوبه‌هاى تير مى‌نوشتند و با هم مخلوط مى‌كردند، سپس يك چوبه تير از آن بيرون مى‌آوردند و به نام هر كس اصابت مى‌كرد مشمول قرعه مى‌شد.

[4] «يبرأ» از مادّه «برء» (بر وزن قرب) به معناى بهبود يافتن از بيمارى است و «برء» (بر وزن نرم) به معناى آفرينش است و از اين جهت به خداوند «بارئ» مى‌گويند.

[5] «كلم» (بر وزن نظم) در اصل به معناى زخم و جراحت است و از آنجا كه سخن در دلها اثر مى‌گذارد به آن «كلام» مى‌گويند.