از اينجا جواب سؤال معروفى كه بسيارى از «مفسّران نهج البلاغه» مطرح كرده‌اند و بعضا پاسخ‌هاى دقيقى به آن نداده‌اند، روشن مى‌شود و آن اينكه: امام عليه السّلام چرا خودش با «خوارج» به مبارزه برخاست ولى يارانش را از مبارزه با «خوارج» نهى مى‌كند؟ چرا خودش شمشير در ميان آنها مى‌نهد و اصحاب خود را از اين كار بر حذر مى‌دارد.؟

پاسخ اين سؤال آن است كه شرايط زمان امام عليه السّلام با شرايط دوران بعد از او، بسيار متفاوت بود و فرمانده لايق و مدبّر كسى است كه شرايط مبارزه را روز به روز، بلكه ساعت به ساعت در نظر بگيرد و هرگز جمود بر يك روش نداشته باشد.

از همه اين امور گذشته، علّتى كه امام عليه السّلام براى اين دستور ذكر مى‌كند بسيار دقيق و لطيف است؛ مى‌گويد: «در مقايسه خوارج با ظالمان شام، نبايد فراموش كنيد كه اينها افراد نادانى بودند كه به گمان خود به طلب حق برخاستند ولى بر اثر جهل و تعصّب، راه افراط را پيمودند و از حق تجاوز نمودند و در آن سوى حق قرار گرفتند ولى معاويه و يارانش آگاهانه به دنبال باطل رفتند و به آن رسيدند.» بنابراين، اگر بنا باشد انسان تنها با يكى از اين دو دشمن مبارزه كند و توانايى بر پيكار هر دو نداشته باشد كدام را بايد انتخاب نمايد؟ بى‌شك بايد گروه دوم را براى مبارزه برگزيند و هر گاه از مبارزه با او فراغت حاصل شد، به مبارزه با گروه باطل اوّل برخيزد.

در حديثى كه «مبرّد» آنرا در «كامل» نقل كرده چنين مى‌خوانيم كه: بعد از شهادت «امير مؤمنان على عليه السّلام» افرادى از سران «خوارج»، با همكارى پيروان خود بر معاويه شوريدند و اين در حالى بود كه «معاويه» در كوفه بود، و «امام حسن عليه السّلام» از كوفه خارج شده و عزم مدينه داشت، معاويه كسى را به خدمت «امام حسن عليه السّلام» فرستاد كه مبارزه با «خوارج» را بر عهده بگيرد، «امام حسن عليه السّلام» در جواب فرمود: