مى‌فرمود، به عنوان درسهايى بود كه از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله آموخته بود، آيا ممكن است خلافى در آنها راه داشته باشد، در حالى كه او وفادارترين و مخلص‌ترين و آگاه‌ترين و باتقواترين شاگرد پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله بود؟! ولى منافقين كه دنبال منافع مادّى كثيف خود بودند، به اين گونه مسايل، هرگز توجّه نمى‌كردند، چرا كه با منافع آنها در تضادّ بود، بلكه اصرار داشتند چهره امام عليه السّلام را طور ديگرى نشان دهند.

امام عليه السّلام در پايان اين سخن، كه پايان خطبه است، مى‌افزايد: «نه به خدا سوگند! اين گونه نيست (كه منافقان كوردل مى‌پندارند) بلكه آن چه گفته‌ام واقعيتى است كه شما از آن غايب بوديد و حضور نداشتيد (بلكه) اهل درك آن نبوديد» (كلّا و اللّه! لكنّها لهجة [1] غبتم عنها، و لم تكونوا من أهلها).

«مادر آن گوينده به عزايش بنشيند، اگر آنها ظرفيت مى‌داشتند، اينها پيمانه‌اى بود (از علوم و دانشها و معارف والا) كه رايگان در اختيارشان قرار مى‌گرفت، و به زودى خبر آن را خواهيد دانست!» (ويل‌ [2] امّه كيلا بغير ثمن! لو كان له وعاء، «وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِينٍ».

منظور از جمله‌ (لكنّها لهجة غبتم عنها)- با توجّه به اين كه «لهجه» در اينجا به معناى حقايق و مطالب و اسرارى است كه از آنها مكتوم بوده- اين است كه، تكذيب و انكار شما، از كوتاهى افكار و پايين بودن سطح معلومات و بى‌خبر بودن شما از اسرارى است كه من در مكتب پيامبر صلّى اللّه عليه و آله آموخته و از «كتاب اللّه» استفاده كرده‌ام، ولى چون شما اهل آن نبوده‌ايد، طبق مثل معروف: «النّاس أعداء ما جهلوا، مردم‌

[1] «لهجه» از مادّه «لهج» (بر وزن فلج) گاه به معناى ملازمت با چيزى و گاه به معناى اختلاط و آميزش و گاه به معناى علاقه شديد به چيزى آمده است، سپس به «لغت انسان» كه در واقع ملازم وجود او است و مجموعه‌اى از امور مختلط است، اطلاق گرديده است و در جمله بالا اشاره به اسرار و مفاهيم خاصّى است.

[2] «ويل امّه»، اين جمله تركيبى است از «ويل» كه براى نفرين و يا تعجّب مى‌آيد و «امّه» كه به معناى مادر او مى‌باشد. در صورتى كه «ويل» مرفوع خوانده شود به «امّ» اضافه شده است و در اين صورت مبتدا است و خبر آن محذوف شده و در اصل «ويل امّه ثابت او كائن» بوده است و اگر منصوب خوانده شود منادى است (يا ويل امّه). در بعضى از «نسخ» به صورت يك كلمه نوشته شده است، كه همان مفهوم را مى‌رساند.