نموده، تمام جهاتش را سنجيده‌ام بگونه‌اى كه خواب را از چشمم ربود، سرانجام به اين نتيجه رسيدم كه چاره‌اى جز اين نيست كه يكى از دو راه را برگزينم يا با (كسانى كه در برابر حق قيام كرده‌اند) به نبرد برخيزم و يا آنچه را محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم آورده است انكار كنم، ديدم تن دادن به جنگ (و مرارت دنيا) از تن دادن به كيفر پروردگار (در قيامت) آسانتر است و از دست رفتن دنيا در برابر از دست دادن آخرت برايم سهل‌تر است» (و قد قلّبت هذا الأمر بطنه و ظهره حتّى منعني النّوم فما وجدتني يسعني إلّا قتالهم أو الجحود بما جاء به محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فكانت معالجة القتال أهون عليّ من معالجة العقاب و موتات الدّنيا أهون عليّ من موتات‌ [1] الآخرة).

اين تعبيرات پر معنى به خوبى نشان مى‌دهد كه اوّلا: امام هرگز تسليم فشارهاى مردم نمى‌شد و تا چيزى را دقيقا مورد بررسى قرار نمى‌داد در باره آن تصميم نمى‌گرفت و اين چنين است حال رهبران الهى كه بايد دور از احساسات داغ و فشارهاى زودگذر مردم، در مورد مصالح كارها دقّت و بررسى كنند، آنچه مصلحت است برگزينند، نه آنچه مايه خوشايند اين و آن مى‌باشد.

ثانيا: بسيار مى‌شود كه انسان در زندگى شخصى و رهبران، در زندگى اجتماعى بر سر دو راهى قرار مى‌گيرند در اين گونه موارد بايد شجاعت انتخاب اصلح را داشته باشند و اگر اصلح جنگ و پيكار و توسّل به زور است نبايد عافيت طلبى آنها را از انجام وظيفه خود باز دارد و به بهانه حفظ خون مسلمين مقدّرات آنها را ناديده بگيرند و مصالحشان را زير پا بگذارند.

ثالثا: آنچه براى امام اهميت داشت مسأله جلب رضا و خشنودى پروردگار و انجام وظيفه بود به همين دليل راهى را برگزيد كه رضاى خدا در آن باشد، خواه رضاى مردم در آن باشد يا نباشد.

[1] «موتات» جمع «موت» به معنى مرگ است، ولى به معنى از دست دادن چيزى نيز به كار مى‌رود و در خطبه بالا در همين معنى استعمال شده است. اين واژه به معنى شدائد و حوادث سخت كه موجب از دست رفتن آرامش انسان مى‌شود نيز به كار رفته است.