رابعا: معلوم مى‌شود پيكارهاى امام پيكار كفر و ايمان و اسلام و جاهليت بود، به همين دليل با تمام توان به مقابله برخاست و مصلحت انديشى‌هاى راحت طلبان و دنيا پرستان را كنار گذاشت.

بنا بر اين، او در بند جلب خوشنودى خدا بود نه در بند تمايلات مردم و تمايلات خويش، مگر اين كه فشار مردم به قدرى زياد باشد كه راه به كلّى بسته شود و تكليف ساقط گردد.

البتّه نمى‌توان انكار كرد كه اگر انسان بتواند در ميان خواست خدا و خواست مردم جمع كند- يعنى هر دو در يكسو جمع شوند يا به تعبير ديگر اگر خواست مردم در مسير خواست الهى واقع شود- كار آسانتر و پيشرفت سريعتر خواهد بود.

نكته‌ها

1- هجوم بى‌سابقه و مشتاقانه به امام عليه السّلام‌

در خطبه‌هاى نهج البلاغه مكرّر به اين مضمون برخورد مى‌كنيم كه مسلمانان در آغاز بيعت با امام عليه السّلام يا در بعضى از حوادث بعد از آن، هجوم مشتاقانه و عجيبى به سوى امام عليه السّلام كردند تا آنجا كه وضع، غير عادى و از كنترل خارج شد و بيم آن مى‌رفت كه عده‌اى زير دست و پا از ميان بروند اين هجوم عجيب از كجا سرچشمه گرفت؟ ظاهرا دليلى جز اين نداشت كه مردم از شرايط زمان خلفا، مخصوصا عثمان و زير پا ماندن ارزشهاى اسلامى و تقسيم ناعادلانه بيت المال در ميان منسوبين خليفه و دادن پست‌هاى كليدى كشور اسلامى به دست نااهلان، چنان ناراحت و نگران بودند كه براى نجات خود راهى جز پناه بردن به كسى كه تمام ارزشهاى اسلامى را در وجود او جمع مى‌ديدند، نداشتند.

آرى آنها تشنه عدالت بودند. تشنه اسلام راستين و ناب، تشنه معارف قرآنى و خالى از هر گونه آميختگى با خرافات و پيشداورى‌هاى نادرست، و همه اين امور را در امام امير المؤمنين عليه السّلام مشاهده مى‌كردند و تشنه‌كامان، به هنگام مشاهده آب‌