اين جهان) به دست ما مجازات شويد، اكنون كه چنين است شما انتظار بكشيد ما هم با شما انتظار مى‌كشيم!» [1] در پايان اين خطبه امام عليه السّلام به نيرنگ‌هاى معاويه و ساده‌لوحى گروهى از شاميان فريب خورده اشاره كرده، مى‌فرمايد: «آگاه باشيد معاويه گروهى از بيخبران گمراه را همراه خود آورده و حق را با نيرنگ و تزوير بر آنها پنهان نموده، تا آنجا كه گلوهاى خويش را آماج تيرها و شمشيرهاى مرگ ساخته‌اند!» (ألا و إنّ معاوية قاد لمة [2] من الغواة [3] و عمّس‌ [4] عليهم الخبر، حتّى جعلوا نحورهم أغراض‌ [5] المنيّة)، در اين گفتار از يك سو معاويه را معرفى مى‌كند كه بنيان حكومتش بر فريب و نيرنگ و بهره‌گيرى از ساده لوحان بيخبر است، و از سوى ديگر شاميان فريب خورده لشكر او را معرفى مى‌نمايد كه آنها چنان گرفتار شستشوى مغزى شده‌اند كه حتّى حاضرند جان خود را در طريق باطل و مقاصد شوم معاويه بر باد دهند! شايد اين جمله پاسخ به سؤالى است كه در ذهن ياران آن حضرت پيدا شده بود و آن اين كه چگونه شاميان حاضرند تا سر حدّ مرگ از مطامع مادى معاويه دفاع كنند و جان خود را بر سر اين كار نهند.

امام عليه السّلام اين حقيقت را فاش مى‌كند كه قدرت معاويه بر فريب و نيرنگ و دگرگون‌

[1] سوره توبه، آيه 52.

[2] «لمه» از مادّه «لمى يلمو لموا» به معنى برگرفتن چيزى به طور كامل است و «لمه» (به ضمّ لام و فتح ميم بدون تشديد) به معنى گروه و جماعتى از مردم است، و بعضى گفته‌اند: در مورد گروهى به كار مى‌رود كه بين سه تا ده نفر باشند، و انتخاب اين تعبير در خطبه بالا كنايه از بى‌اعتنايى به لشكر معاويه و ناچيز بودن آنهاست.

[3] «غواة» به معنى گمراهان جمع «غاوى» از ماده «غىّ» به معنى گمراه شدن است، اين واژه، گاه به معنى افراد جلف و بى سروپا نيز به كار مى‌رود، و در خطبه بالا تاب هر دو معنى را دارد.

[4] «عمّس» در اصل از ريشه «عمس» (بر وزن لمس) به معنى محو شدن و بى‌خبر ماندن و ناآگاه بودن نسبت به چيزى است، به همين جهت به شبهاى بسيار تاريك «عميس» گفته مى‌شود، اين تعبير در خطبه بالا اشاره به پرده پوشى معاويه، و مخفى ساختن حقايق از شاميان است.

[5] «اغراض» جمع «غرض» معانى مختلفى دارد، از جمله شوق، ملالت، تنفّر، ترس، پر كردن ظرف از آب، ولى معنى اصلى و معروف آن هدفى است كه به سوى آن تير مى‌اندازند و در خطبه بالا منظور همين معنى است.