«پسر ابو طالب، مرد شجاعى است، ولى از فنون جنگ آگاه نيست»! خدا پدرشان را حفظ كند! آيا هيچ يك از آنها، از من با سابقه‌تر و پيشگام‌تر در ميدان‌هاى نبرد بوده است؟ من آن روز كه آماده جنگ شدم (و گام در ميدان نهادم) هنوز بيست سال از عمرم نگذشته بود و الآن، از شصت سال هم گذشته‌ام، ولى چه كنم؟ آن كس كه فرمانش را اطاعت نمى‌كنند طرح و نقشه تدبيرى ندارد (و هر اندازه صاحب تجربه و آگاه باشد، كارش به جايى نمى‌رسد).

شرح و تفسير

دل مرا خون كرديد!

در آخرين فراز اين خطبه امام هم چنان تازيانه‌هاى ملامت و سرزنش را پى در پى بر روح آنها مى‌زند تا شايد اين خواب آلودگان سست عنصر از خواب غفلت بيدار شوند و چشمان خود را باز كنند و ببينند در چه شرايط مرگبارى گرفتارند، شايد كه بر پا خيزند و با يك جهاد مردانه و خدا پسندانه دست شاميان غارتگر را از كشور اسلام قطع كنند.

نخستين قسمت، آنها را با سه جمله كوبنده، مخاطب مى‌سازد و مى‌فرمايد:

اى مرد نمايانى كه در حقيقت مرد نيستيد، يا أشباه الرّجال و لا رجال‌! آرزوهاى شما مانند، آرزوهاى كودكان است. (كه با مختصر چيزى، فريب مى‌خورند و دل، خوش مى‌كنند و چشم بر خطر مى‌بندند. (حلوم‌ [1] الأطفال).

و عقل و خرد شما، مانند عروسان حجله نشين است (كه جز عيش و نوش و زر و زيور به چيزى نمى‌انديشند)، و عقول ربّات‌ [2] الحجال‌ [3]!

[1] «حلوم» در اصل از مادّه «حلم» به معناى «خويشتن دارى» است و چون در حال خواب، انسان، آرام در گوشه‌اى قرار مى‌گيرد و به صحنه‌هايى كه در خواب است نظاره مى‌كند، اين واژه به خواب و رؤيا اطلاق شده است در خطبه بالا، به معناى «آرزوهاى خام» است كه شبيه به خوابهاى كودكان مى‌باشد.

[2] «ربات» جمع «ربه» به معناى «صاحب و مالك چيزى» است. (با توجه به «تاء تأنيث» در مورد مؤنّث به كار مى‌رود.

[3] «حجال» جمع «حجله» كه صحيح آن حجله (بر وزن عجله) است.