در نيكى‌هايشان بى‌رغبت شوند و بدكاران در اعمال بدشان تشويق گردند».

و اين امر دليل روشنى دارد: زيرا هنگامى كه نيكوكاران به‌سبب نيكى‌هايشان مدح و ثنا شوند و يا- آنگونه كه در دنياى امروز معمول است- جوايزى به آن‌ها داده شود، هم آن‌ها تشويق به ادامه راه مى‌شوند و هم ديگران به راه نيك دعوت خواهند شد. همين‌گونه است در مورد نكوهش بدكاران يا مجازات آن‌ها، كه هم سبب خوددارى آن‌ها از تكرار آن اعمال در آينده مى‌شود و هم ديگران عبرت مى‌گيرند.

ولى اين كار- همانند هر كار ديگر- اگر از حد اعتدال بيرون رود آثار سوئى خواهد داشت. مدح و ثناى زياد، اسباب غرور و غفلت و عُجب و خودبرتربينى و عوارض فاسد اين صفات رذيله مى‌گردد.

امير مؤمنان على عليه السلام در همان عهدنامه مالك اشتر، قبل از ذكر جمله‌هايى كه پيش‌تر آمد به مالك خطاب كرده، مى‌فرمايد:

«ثُمَّ رُضْهُمْ عَلَى أَلَّا يُطْرُوكَ وَلَا يَبْجَحُوكَ بِبَاطِلٍ لَمْ تَفْعَلْهُ فَإِنَّ كَثْرَةَ الْإِطْرَاءِ تُحْدِثُ الزَّهْوَ وَتُدْنِى مِنَ الْعِزَّةِ

؛ آنان را طورى تربيت كن كه ستايش بيهوده از تو نكنند و تو را براى اعمالى كه انجام نداده‌اى، تمجيد ننمايند! زيرا كثرت مدح و ثنا، خودپسندى و عُجب به‌بار مى‌آورد و انسان را به تكبّر و غرور نزديك مى‌سازد».

در حديثى از رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌خوانيم كه فرمود:

«لَو مَشى رَجُلٌ إلى رَجُلٍ بِسَيفٍ مُرْهَفٍ كانَ خَيْراً لَهُ مِن أن يُثْنِى عليهِ فى وَجهِه‌

؛ هرگاه كسى به ديگرى با شمشير تيز حمله كند بهتر از آن است كه او را در پيش رو مدح و ثنا گويد». [1]

روايات در اين زمينه بسيار است و حتى دستور داده شده كه هرگاه انسان با چنين صحنه‌اى مواجه شد به خدا پناه برد.

امير مؤمنان عليه السلام درباره صفات پرهيزكاران در خطبه همام مى‌فرمايد:

«إِذَا زُكِّيَ‌

[1]. شرح نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحديد، ج 18، ص 256.