زمانى پذيرفته مى‌گردد؟ و چه زمانى درهاى توبه بسته مى‌شود؟ كه از آيات و روايات استفاده مى‌شود هنگامى كه انسان در آستانه مرگ قرار گرفت و چشم برزخى پيدا كرد درهاى توبه بسته مى‌شود.

قرآن مجيد مى‌فرمايد: « «وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّى تُبْتُ الْآنَ وَلَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُوْلَئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَاباً أَلِيماً»؛ توبه كسانى كه كارهاى بد انجام مى‌دهند، و هنگامى كه مرگ يكى از آن‌ها فرا مى‌رسد مى‌گويد: «الان توبه كردم!» پذيرفته نيست؛ و نه كسانى كه در حال كفر از دنيا مى‌روند؛ اين‌ها كسانى هستند كه عذاب دردناكى برايشان فراهم كرده‌ايم». [1]

امام اميرمؤمنان على عليه السلام در حكمت مورد بحث شرايط توبه كامل و جامع را در عباراتى كوتاه و بسيار پرمعنا بيان فرموده كه چيزى فراتر از آن در امر توبه وجود ندارد.

چنين توبه‌اى است كه انسان را از هرگونه گناه و از تمام آثار وضعى و تكوينى آن پاك و پاكيزه مى‌كند و از نفوذ گناه در اعماق وجود انسان جلوگيرى مى‌نمايد.

البته گاه آلودگى انسان به اندازه‌اى است كه تصميم به توبه گرفتن كار آسانى نيست؛ زندگى او آلوده به انواع اموال حرام شده، شغل او و فكر او آلوده به گناه است. در اين‌گونه موارد تصميم شجاعانه‌اى لازم است كه توأم با امدادهاى الهى شود و انسان را از منجلاب گناه بيرون آورد. همانگونه كه در داستان معروف ابوبصير و همسايه توبه‌كارش آمده است.

2. سرگذشت عجيب همسايه ابوبصير

او مى‌گويد: همسايه‌اى داشتم كه از كارگزاران حكومت ظالم (بنى‌اميه يا

[1]. نساء، آيه 18.