اطاعت است و توبه خداوند بازگشت از مجازات به رحمت.

و جالب اين‌كه هر دو توبه در يك آيه از قرآن در كنار هم قرار داده شده است آن‌جا كه مى‌فرمايد: « «فَمَنْ تَابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَأَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»؛ اما آن‌كس كه پس از ستم كردن، توبه و جبران نمايد، خداوند توبه او را مى‌پذيرد؛ (و از مجازات الهى؛ معاف مى‌شود، زيرا) خداوند، آمرزنده و مهربان است». [1]

درباره توبه، هم در آيات قرآن به‌طور گسترده بحث شده و هم در روايات. در قرآن مجيد بيش از هشتاد بار اين واژه و مشتقات آن استعمال شده است.

همه انبياى الهى هنگامى كه براى هدايت امت‌هاى مختلف مأموريت پيدا مى‌كردند قبل از هرچيز، آن‌ها را به توبه دعوت مى‌نمودند. هود و صالح و شعيب و ... عليهم السلام همه قوم خويش را به توبه دعوت كردند و همچنين پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله.

اميرمؤمنان عليه السلام در وصيت‌نامه‌اى كه خطاب به امام مجتبى عليه السلام نوشته است مى‌فرمايد:

«إِنْ قَارَفْتَ سَيئَةً فَعَجِّلْ مَحْوَهَا بِالتَّوْبَةِ

؛ هر وقت مرتكب گناهى شدى هرچه سريع‌تر آن را به‌وسيله توبه محو كن» و به مؤمنان هشدار داده شده است كه در مسأله توبه از تأخير و تسويف بپرهيزند. [2]

و در جاى ديگر مى‌فرمايد:

«مُسَوِّفُ نَفْسِهِ بِالتَّوْبَةِ مِنْ هُجُومِ الْأَجَلِ عَلَى أَعْظَمِ الْخَطَرِ

؛ كسى كه در برابر هجوم اجل، توبه را به تأخير بيندازد خود را در معرض بزرگ‌ترين خطرات قرار داده است». [3]

درباره توبه بحث‌هاى زيادى مطرح است كه در اينجانمى‌توان به تمام آن پرداخت، ازجمله اين‌كه قبول شدن توبه عقلى است يا نقلى؟ شرايط توبه و مراتب آن و آثار و بركاتش چيست؟ يكى از بحث‌ها نيز اين است كه توبه تا چه‌

[1]. مائده، آيه 39.

[2]. بحارالانوار، ج 74، ص 208.

[3]. مستدرك الوسائل، ج 12، ص 130.