مگر اين‌كه دليلى بر خلاف آن قائم شود و هرگز نسبت به سخنى كه از برادر مسلمانت صادر شده گمان بد مبر و مادامى كه مى‌توانى محمل نيكى براى آن بيابى حمل بر صحت كن». [1]

در حديث ديگرى از امام صادق عليه السلام مى‌خوانيم:

«إذا اتَّهَمَ الْمُؤمِنُ أخاهُ انْماثَ الْإيمانُ مِنْ قَلْبِهِ كَما يَنْماثُ الْمَلْحُ فِى الْماءِ؛

هنگامى كه شخص باايمان برادر مسلمانش را متهم كند ايمان در قلب او ذوب مى‌شود همان‌گونه كه نمك در آب». [2]

مطابق كلام حكمت‌آميز بالا اين مطلب مربوط به زمانى است كه چهره اسلام در محيط نمايان باشد و غالب مردم راه صلاح بپويند؛ اما زمانى كه فساد، غالب بر زمان شد و اكثر مردم به راه خلاف مى‌روند حسن ظن نسبت به افراد سبب مى‌شود انسان خودش را فريب دهد و بايد جانب احتياط را نگه دارد تا گرفتار توطئه‌ها و مفسده‌ها نگردد.

اين بدان معنا نيست كه انسان سوء ظن خود را به اشخاص آشكار سازد و آنها را متهم كند، بلكه منظور اين است كه بدون اين‌كه عكس العمل منفى كه سبب اهانت به مؤمن مى‌شود ظاهر سازد، در عمل جانب احتياط را از دست ندهد.

گاه افرادى كه در يك زمان زندگى مى‌كنند با هم متفاوتند؛ بعضى سوابق خوبى دارند كه بايد به آنها حسن ظن داشت و بعضى داراى سوابق سوءاند كه بايد درباره آنها جانب احتياط را رعايت كرد، بنابراين معيار، فساد تمام مردم زمان نيست، از اين رو امام عليه السلام در كلام حكمت‌آميز بالا فرمود:

«بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ حَوْبَةٌ»

و «حَوْبَة» به معناى گناه است، بنابراين سوء ظن به كسى كه سابقه سويى از او ديده نشده ممنوع است.

[1]. كافى، ج 2، ص 362، ح 3.

[2]. همان، ص 361، ح 1.