الْعِلْمِ؛

من به‌سراغ ارزش و شخصيت و شرف رفتم، آن را در علم و دانش يافتم». [1]

بديهى است منظور از «علم» علوم و دانش‌هايى است كه يا جنبه معنوى دارد و يا دنياى انسان‌ها را سامان مى‌بخشد.

در هفدهمين نكته حكيمانه مى‌فرمايد: «هيچ عزتى چون حلم نيست»؛

(وَ لَا عِزَّ كَالْحِلْمِ)

. حليم به كسى گفته مى‌شود كه در برابر افراد نادان و جاهل و بى‌ادب عكس العمل نشان نمى‌دهد همچنين مشكلات زندگى را تحمل مى‌كند و بر اثر سعه صدر و فكر بلند، آنها را در خود حل مى‌نمايد و در مقابل حوادث سخت، دست‌پاچه نمى‌شود و همين‌ها باعث عزت اوست و بسيار ديده شده كه مردم به حمايت افراد حليم در مقابل نادان برمى‌خيزند.

افراد بردبار در نظر مردم عزيزند، زيرا سكوتشان در برابر افراد نادان، سبك‌سر و بى‌ادب بر عزت و شخصيتشان مى‌افزايد؛ ولى نابردباران در كوچك‌ترين مسائل درگير مى‌شوند و همين امر از عزت و احترامشان مى‌كاهد.

در حديثى از رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌خوانيم:

«ما أعَزَّ اللَّهُ بِجِهْلٍ قَطُّ وَ لا أذَلَّ بِحِلْمٍ قَطُّ؛

خدا هرگز كسى را به سبب جهل و نادانى عزت نداد و هرگز كسى را به موجب حلم و بردبارى ذليل نساخت». [2]

آن‌گاه در هجدهمين و آخرين نكته حكيمانه مى‌فرمايد: «هيچ پشتيبانى مطمئن‌تر از مشورت نيست»؛

(وَ لَامُظَاهَرَةَ أَوْثَقُ مِنَ الْمُشَاوَرَةِ)

. نا گفته پيداست كه هر انسانى فكرى و عقل و تشخيصى دارد؛ هنگامى كه عقول و افكار به يكديگر ضميمه شوند بسيار قوى‌تر عمل مى‌كنند، مسيرها روشن، موانع برطرف و نزديك‌ترين راه به مقصد غالباً معلوم مى‌شود و از اين‌

[1]. مستدرك‌الوسائل، ج 12، ص 174، ح 13810.

[2]. كافى، ج 2، ص 112، ح 5.