منظور از عقل همان قوه ادراك است كه انسان به وسيله آن كارهاى دنيا و آخرت خويش را نظام مى‌بخشد و به يقين، نتيجه هر كارى در پايان آن روشن مى‌شود؛ آنها كه در فكر عاقبت كارها و نتيجه نهايى آن هستند، به يقين از همه عاقل‌ترند.

در حديثى مى‌خوانيم كه شخصى نزد پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله تقاضاى اندرزى كرد.

حضرت فرمود: اگر بگويم عمل خواهى كرد؟ عرض كرد: آرى! اين سخن ميان او و پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله سه بار تكرار شد و در پايان، پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود:

«إنّى أوصيكَ إذا أنْتَ هَمَمْتَ بِأمْرٍ فَتَدَبَّرْ عاقِبَتَهُ فَإنْ يَكُ رُشْداً فَامْضِهِ وَإنْ يَكُ غَيّاً فَانْتَهِ عَنْهُ؛

من به تو توصيه مى‌كنم هنگامى كه تصميم گرفتى كارى را انجام دهى در عاقبت آن بينديش. اگر عاقبت نيكى دارد به دنبال آن كار برو و اگر گمراهى و ضلالت است از آن صرف نظر كن». [1]

در چهارمين نكته مى‌فرمايد: «هيچ شخصيت و بزرگوارى همچون تقوا نيست»؛

(وَلَا كَرَمَ كَالتَّقْوَى)

. اين سخن برگرفته از قرآن مجيد است كه مى‌فرمايد: « «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ»؛ گرامى‌ترين شما نزد خداوند باتقواترين شماست».

شخص با تقوا نه تنها نزد خداوند كه نزد خلق خدا نيز گرامى و باشخصيت است، زيرا از انجام كارهاى زشتى كه شخصيت انسان را در هم مى‌شكند خوددارى مى‌كند.

امير مؤمنان عليه السلام فرمود:

«مِفْتاحُ الْكَرَمِ التَّقْوى‌؛

پرهيزگارى كليد شخصيت است». [2]

در پنجمين نكته مى‌فرمايد: «هيچ همنشينى همچون حسن خلق نيست»؛

[1]. كافى، ج 8، ص 150، ح 130.

[2]. بحارالانوار، ج 75، ص 9، ح 65.