شرح و تفسير

در مقدمه اين كلام حكمت‌آميز شأن ورودى براى آن ذكر شده هنگام باز گشت امير مؤمنان على عليه السلام از ميدان صفين به امام عليه السلام خبر دادند «سهل بن حنيف» (يكى از پيشگامان اسلام، از اصحاب خاص پيغمبر اكرم و اميرمؤمنان على عليهما السلام) در كوفه چشم از دنيا فرو بسته در حالى كه محبوب‌ترين مردم نزد امام عليه السلام بود»؛

(وَ قَدْ تُوُفِّيَ سَهْلُ بْنُ حُنَيْفٍ الْأَنْصَارِيُّ بِالْكُوفَةِ بَعْدَ مَرْجِعِهِ مَعَهُ مِنْ صِفِّينَ، وَكَانَ أَحَبَّ النَّاسِ إِلَيْهِ)

. امام عليه السلام در اين هنگام در زمينه بى‌وفايى دنيا و از دست رفتن سريع عزيزان فرمود: «حتى اگر كوهى مرا دوست بدارد از هم مى‌شكافد و فرو مى‌ريزد»؛

(لَوْ أَحَبَّنِي جَبَلٌ لَتَهَافَتَ)

. اشاره به بى‌وفايى و ناپايدارى طبيعت دنيا و از دست رفتن عزيزان است كه هم آزمونى براى مردان خداست و هم هشدارى براى همگان.

سپس مرحوم سيّد رضى به دنبال اين گفتار حكيمانه درباره بى‌وفايى دنيا مى‌افزايد: «معناى اين سخن آن است كه شدائد و مصائب، به سرعت به سراغ دوستان ما مى‌آيند و اين سرنوشت تنها در انتظار پرهيزگاران و نيكان و برگزيدگان و خوبان است و اين سخن همانند سخن ديگرى از امام عليه السلام است كه فرمود: «هركس ما اهل بيت را دوست دارد بايد پوشش فقر را براى خود مهيا سازد (و آماده انواع محروميت‌ها و گرفتارى‌ها) گردد»؛

(مَعْنى‌ ذلِكَ أنَّ الْمِحْنَةَ