مانند تمام امتحاناتى كه در سطوح مختلف آموزش و پرورش و دانشگاه‌هاست؛ همه براى اين است كه بدانند كدام شاگرد دروس خود را به گونه صحيح و كامل آموخته و كدام نياموخته است و يا اين‌كه طلاى مشكوكى را به درون كوره مى‌برند تا معلوم شود باطن آن چيست؛ آيا واقعاً طلاست يا فلز ديگر و اگر طلاست خالص است يا ناخالص.

نوع ديگرى از امتحان براى كشف مجهول نيست، بلكه براى رساندن به كمال صورت مى‌گيرد، مثل اين‌كه مى‌دانيم فلان طلا ناخالصى دارد، آن را به كوره مى‌بريم تا ناخالصى‌ها بسوزد و طلاى خالص به دست آيد و از اين قبيل تمام تمرين‌هايى است كه ورزشكاران پيش از حضور در ميدان مسابقه انجام مى‌دهند؛ همه اينها براى پرورش و رسيدن به كمال مطلوب است.

آزمون‌هاى الهى به معناى اول نيست، همان‌گونه كه امام عليه السلام در جمله بالا به آن اشاره فرموده و مى‌گويد:

«وَإنْ كانَ سُبْحانَهُ أعْلَمَ بِهِمْ مِنْ أنْفُسِهِمْ»

و همان‌گونه كه در سوره «عنكبوت» آمده‌ « «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ* وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبينَ»؛ آيا مردم گمان كردند همين كه بگويند ايمان آورديم به حال خود رها مى‌شوند و آزمايش نخواهند شد؟ ما كسانى را كه پيش از آنها بودند آزموديم (و اينها را هم آزمايش مى‌كنيم) بايد علم خدا درباره كسانى كه راست مى‌گويند و كسانى كه دروغ مى‌گويند تحقق يابد». [1]

بنابراين تمام امتحانات الهى براى اين است كه ناخالصى‌ها برطرف گردد و بندگان به خلوص واقعى برسند، همان‌گونه كه در آيه شريفه 155 سوره «بقره» آمده است: «وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَراتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرينَ».

[1]. عنكبوت، آيه 2 و 3.