و جمله‌

«وَلَمْ يُؤيِسْهُمْ مِنْ رَحْمَةَ اللَّهِ»

بر گرفته از كلام يعقوب است كه به فرزندان خود مى‌گويد: « «اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخيهِ وَلا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكافِرُونَ»؛ برويد و در جستجوى يوسف و برادرش باشيد و از رحمت الهى مأيوس نشويد چون از رحمت الهى جز قوم كافر مأيوس نمى‌شوند». [1]

جمله سوم بر گرفته از اين آيه شريفه است كه مى‌فرمايد: « «أَفَأَمِنُوا مَكْرَ اللَّهِ فَلا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ»؛ آيا آنها از مجازات الهى خود را در امان ديدند (مكر در اين‌گونه موارد به معناى عذاب غافلگيرانه است) و تنها جمعيت زيانكاران خود را از عذاب الهى در امان مى‌دانند». [2]

در اين‌كه چه تفاوتى ميان جمله اول و دوم است كه هر دو سخن از اميدوارى به رحمت خدا مى‌گويد بعضى از شارحان نهج‌البلاغه گفته‌اند: جمله نخست اشاره به رحمت خدا در قيامت و جمله دوم اشاره به رحمت الهى در دنياست.

(همان‌گونه كه در داستان يعقوب و يوسف آمده است). [3]

نكته دو بال خوف و رجا

هميشه براى رسيدن به مقصد بايد از دو نيرو استفاده كرد: نيروى محرك و نيروى باز دارنده؛ به كمك نيروى محرك، حركت آغاز مى‌شود و هرچه قوى‌تر باشد سرعت بيشترى به خود مى‌گيرد؛ اما نيروى باز دارنده براى حفظ تعادل و پيشگيرى از خطرات مخصوصاً در مسيرهاى پرخطر ضرورت دارد. آنچه به‌

[1]. يوسف، آيه 87.

[2]. اعراف، آيه 99.

[3]. توضيح نهج‌البلاغه، ج 4، ص 300.