شرح و تفسير فقيه كامل‌

امام عليه السلام در حقيقت در اين كلام پربار خود مسئله تعادل خوف و رجا را به صورت جديدى مطرح مى‌كند و مى‌فرمايد: «فقيه و بصير در دين در حدّ كمال كسى است كه مردم را از رحمت الهى نوميد نكند و از لطف او مأيوس نسازد و از مجازات‌هاى او ايمن ننمايد»؛

(الْفَقِيهُ كُلُّ الْفَقِيهِ مَنْ لَمْ يُقَنِّطِ النَّاسَ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ، وَلَمْ يُؤْيِسْهُمْ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ، وَلَمْ يُؤْمِنْهُمْ مِنْ مَكْرِ اللَّهِ)

. منظور از «فقيه» در اين كلام حكمت‌آميز فقيهِ اصطلاحى يعنى عالم به احكام فرعيه دين نيست، بلكه فقيهِ به معناى لغوى و به معناى وسيع كلمه است يعنى عالم دينى و «كُلُّ الْفَقيه» به معناى عالم كامل از هر جهت است.

تعبيرات سه گانه‌اى كه امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه خود به كار برده در واقع از آيات قرآن گرفته شده است: جمله‌

«مَنْ لَمْ يُقَنِّطِ النَّاسَ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ؛

كسى كه مردم را از رحمت الهى مأيوس نكند» برگرفته از اين آيه است: « «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ»؛ اى بندگانى كه راه اسراف به خود را درپيش گرفته‌ايد و مرتكب گناهان شده‌ايد از رحمت خداوند مأيوس نشويد، چرا كه او همه گناهان (توبه‌كنندگان) را به يقين او آمرزنده مهربان است». [1]

[1]. زمر، آيه 53.