و پرمايه‌اى درباره اهميت عقل از پيغمبر اكرم و امامان معصوم عليهم السلام نقل كرده است.

ابن ابى‌الحديد بخشى از آن را در شرح خود ذيل همين كلام حكمت‌آميز از كتاب‌ كامل مبرد نقل كرده از جمله اين‌كه رسول خدا فرمود:

«ما قَسَمَ لِلْعِبادِ أفْضَلُ مِنَ الْعَقْلِ فَنَوْمُ الْعاقِلِ أفْضَلُ مِنْ سَهَرِ الْجاهِلِ وَفِطْرُ الْعاقِلِ أفْضَلُ مِنْ صَوْمِ الْجاهِلِ وَ إقامَةُ الْعاقِلِ أفْضَلُ مِنْ شُخُوصِ الْجاهِلِ وَما بَعَثَ اللَّهُ رَسُولًا حَتَّي يَسْتَكْمِلَ الْعَقْلَ وَحَتَّي يَكُونَ عَقْلُهُ أفْضَلَ مِنْ عُقُولِ جَميعِ أُمَّتِهِ؛

خداوند هيچ نعمتى را برتر از عقل در ميان بندگانش تقسيم نكرده است. خواب عاقل از شب زنده‌دارى جاهل (و عبادت شبانه او) برتر و روزه نگرفتنش از روزه (مستحبى) جاهل برتر و توقفش از سفر جاهل (براى اطاعت پروردگار يا جهاد) مهم‌تر است و خداوند هيچ پيامبرى را مبعوث نكرد مگر اين‌كه عقلش كامل شد و عقل او برتر از عقول تمام امتش بود.

در حديث ديگرى از امام صادق عليه السلام مى‌خوانيم:

«صَديقُ كُلُّ أمْرءٍ عَقْلُهُ وَعَدُوُّهُ جَهْلُهُ؛

دوست هر كس عقل اوست و دشمنش جهل اوست».

در نقطه مقابل عقل جهل و نادانى بدترين فقر و تنگدستى است، زيرا انسان جاهل و نادان هم ثروتش را از دست مى‌دهد و هم آبرو و حيثيتش را و در يك كلمه دين و دنيايش را تباه مى‌كند. [1]

البته منظور از عقل، همان‌گونه كه در روايات اسلامى آمده همان هوش و فراستى است كه انسان را به خدا و اطاعت او نزديك مى‌كند و از زشتى‌ها دور مى‌سازد. در دنياى ديروز و امروز افراد ظاهراً عاقلى بوده‌اند كه سال‌ها بر كشورهايى حكومت كرده‌اند ولى بسيارى از آنها فاقد عقل به معنايى كه در بالا آمد بوده‌اند. هوش و ذكاوت آنها نوعى شيطنت بوده است، همان‌گونه كه در

[1]. شرح نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحديد، ج 18، ص 185 به بعد.