جمال، به سخن حق گفتن است و كمال، به انجام كارهاى نيك توأم با صدق». [1]
بايد توجه داشت كه «مروءة» به معناى جوانمردى، مردانگى، و فتوت و مجموعهاى از
شايستگىهاست كه در يك انسان باارزش جمع مىشود كه شخصيت او را تشكيل مىدهد.
سپس در سومين سخن حكمتآميز خود مىفرمايد: «شجاعت هر كس به اندازه بىاعتنايى
او (به ارزشهاى مادى) است»؛
(وَشَجَاعَتُهُ عَلَى قَدْرِ
أَنَفَتِهِ)
. روشن است وابستگىهاى انسان به مقام و مال و شهوات دنيا از شجاعت او مىكاهد
و او را به اسارت مىكشاند؛ اما هنگامى كه خود را از اين امور آزاد سازد، با شجاعت
حرف خود را مىزند و راه خود را مىپيمايد و در برابر كسى ذليلانه سر تعظيم فرو
نمىآورد و با توكل بر خدا در برابر حوادث سخت مىايستد.
در لسان العرب آمده است كه «أنَفْ» (بر وزن هدف) به معناى كراهت داشتن چيزى و خود را برتر
از آن دانستن است، بنابراين «أنف» در جمله بالا مىتواند اشاره به بىاعتنايى نسبت
به ارزشهاى مادى باشد.
آنگاه امام عليه السلام در چهارمين و آخرين سخن حكيمانهاش مىفرمايد: «عفت
هر كس به اندازه غيرت اوست»؛
(وَعِفَّتُهُ عَلَى قَدْرِ غَيْرَتِهِ)
. «غيرت» به گفته بعضى از شارحان نهجالبلاغه عبارت از انزجار طبيعى انسان
نسبت به تصور شركت ديگران در امورى است كه مورد علاقه اوست و به تعبير ديگر غيرت
به معناى حفظ ارزشهاى مربوط به خود و جلوگيرى از تجاوز ديگران به حريم اوست كه
غالباً در عرف ما در امور ناموسى به كار مىرود.
بديهى است كسى كه نسبت به نواميس خود غيرت دارد هرگز حاضر نمىشود به