كه مى‌فرمايد:

«أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَيْكُمُ اثْنَانِ اتِّبَاعُ الْهَوَى وَطُولُ الْأَمَلِ فَأَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَيَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَأَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَيُنْسِي الْآخِرَة؛

خطرناك‌ترين چيزى كه بر شما از آن بيمناكم دو چيز است: پيروى از هواى نفس و آرزوهاى دور و دراز، زيرا پيروى از هوا انسان را از حق باز مى‌دارد و آرزوهاى دور و دراز سبب فراموشى آخرت مى‌گردد» [1] نيز اشاره به همين است.

به عكس، تقوا و پرهيزگارى سبب روشن‌بينى و به مقتضاى‌ «إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً» [2] موجب درك حقايق مى‌شود.

آن‌گاه امام عليه السلام از پيامدهاى شقاق (دشمنى لجوجانه با حق) سخن مى‌گويد و مى‌فرمايد: «آن كس كه به عناد و لجاج پردازد طرق رسيدن (به حق) براى او ناهموار مى‌شود و كارها بر او سخت و پيچيده مى‌گردد و در تنگنايى كه خارج شدن از آن مشكل است گرفتار خواهد شد»؛

(وَمَنْ شَاقَّ وَعُرَتْ عَلَيْهِ طُرُقُهُ، وَأَعْضَلَ عَلَيْهِ أَمْرُهُ، وَضَاقَ عَلَيْهِ مَخْرَجُهُ)

. با توجه به اين‌كه «وَعُرَتْ» از ماده «وَعْر» به معناى زمين ناهموار و سنگلاخ است و اين‌كه «اعْضَل» از ماده «عَضْل» به معناى مشكل شدن و ممنوع گشتن است روشن مى‌شود كه اين‌گونه افراد در چه تنگناهايى قرار مى‌گيرند.

مى‌دانيم يكى از موانع شناخت همان حجاب خطرناك لجاجت و دشمنى با حق است. اين‌گونه افراد در پيمودن راه خداشناسى يا معرفت پيغمبر صلى الله عليه و آله و امام عليه السلام به كسى مى‌ماند كه در سنگلاخ خطرناكى گرفتار شده و هرگز نمى‌تواند خود را به مقصد برساند. لجاجت به او اجازه نمى‌دهد كه از پيش‌داورى‌هاى غلط و تعصب‌هاى بى‌جا دست بردارد.

[1]. نهج‌البلاغه، خطبه 42. همچنين اين حديث در بحارالانوار، ج 67، ص 75، از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است.

[2]. انفال، آيه 29.