وَمَنْ حَلُمَ لَمْ يُفَرِّطْ فِي أَمْرِهِ وَعَاشَ فِي النَّاسِ حَمِيداً). [1]

آرى دقت در فهم، انسان را به ژرفاى علم و دانش مى‌رساند و آن‌كس كه به ژرفاى علم و دانش برسد احكام الهى را به خوبى درك مى‌كند و هركس احكام خدا را دقيقاً بداند هرگز گمراه نخواهد شد و كسانى كه در مقابل نابخردان حلم و بردبارى داشته باشند و به گفته قرآن: « «لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى‌ أَلَّا تَعْدِلُوا»؛ عداوت نسبت به قومى شما را مانع از اجراى عدالت نشود» [2] از حق و عدالت دور نخواهد شد و چنين انسانى قطعا محبوب القلوب مردم است.

در روايات اسلامى درباره اهميت حلم و بردبارى و نقش آن در پيروزى انسان در زندگى روايات فراوانى وارد شده است از جمله در حديثى از رسول خدا صلى الله عليه و آله آمده است كه فرمود:

«كَادَ الْحَلِيمُ أَنْ يَكُونَ نَبِيّاً؛

آدم بردبار نزديك است به مقام نبوت برسد». [3]

امير مؤمنان على عليه السلام مى‌فرمايد:

«تَعَلَّمُوا الْحِلْمَ فَإِنَّ الْحِلْمَ خَلِيلُ الْمُؤْمِنِ وَوَزِيرُه؛

حلم و بردبارى را بياموزيد (و آن را تمرين كنيد) زيرا دوست مؤمن و وزير اوست». [4]

امام صادق عليه السلام نيز در صفات مؤمن مى‌فرمايد:

«لَا يُرَى فِي حِلْمِهِ نَقْصٌ وَلَا فِي رَأْيِهِ وَهْنٌ؛

نه در بردبارى او كاستى است و نه در انديشه‌اش سستى». [5]

[1]. با توجه به اين‌كه امام شاخه‌هاى عدالت را چهار امر شمرده و بعد آثار يك يك آنها را بيان فرموده روشن مى‌شود كه عبارت مرحوم شريف رضى نيز سقط و حذفى دارد، چرا كه فقط اثر سه شاخه در آن بيان شده و از يك شاخه ديگر خبرى نيست در كتاب تمام نهج‌البلاغه به نقل از امالى شيخ طوسى و تحف العقول اين جمله محذوف ذكر شده است و بعد از شرايع الحكم چنين آمده «وَمَنْ عَرَفَ شَرَائِعَ الْحُكْمِ لَمْ يَضِلَّ» يعنى «كسى كه از سرچشمه احكام سيراب گردد هرگز گمراه نمى‌شود».

[2]. مائده، آيه 8.

[3]. بحارالانوار، ج 43، ص 70، ح 61.

[4]. همان، ج 75، ص 62، ح 140.

[5]. همان، ج 64، ص 295، ح 18.