وَالْحَيَاءِ، مِنْ أَهْلِ الْبُيُوتَاتِ الصَّالِحَةِ، وَالْقَدَمِ‌ [1] فِي الْإِسْلَامِ الْمُتَقَدِّمَةِ)

. وصف اوّل يعنى باتجربه بودن در كارى كه براى آن انتخاب مى‌شود تأثير غير قابل انكارى دارد و همه كسانى كه مى‌خواهند شخصى را براى كار مهمى انتخاب كنند بر آن تأكيد دارند كه بايد در آن امر صاحب تجربه باشد.

و

«الْحَياء»

كه به معناى انقباض نفس در مقابل معصيت است در واقع اشاره به نوعى از وصف عدالت است، زيرا عدالت به معناى مصطلح كه حالت خداترسى درونى و پرهيز از گناه است، تقريبا با حيا به معناى وسيع كلمه يكسان خواهد بود.

اما وصف سوم؛ يعنى از خانواده‌هاى صالح و پيشگام در اسلام بودن اشاره به همان معناى وراثت است، زيرا خانواده‌هاى اصيل افزون بر اينكه صفات ذاتى خود را به فرزندان خويش منتقل مى‌كنند به امر تربيت آنها نيز همت مى‌گمارند و غالباً فرزندان صالح و سالمى را تقديم جامعه مى‌كنند.

آن‌گاه امام عليه السلام به ذكر دليل براى انتخاب افرادى كه واجد اين صفات‌اند پرداخته مى‌فرمايد: «زيرا اخلاق آنها بهتر و خانواده آنان پاك‌تر و توجّه آنها به موارد طمع كمتر و در سنجش عواقب كارها بيناترند»؛

(فَإِنَّهُمْ أَكْرَمُ أَخْلَاقاً وَأَصَحُّ أَعْرَاضاً، وَأَقَلُّ فِي الْمَطَامِعِ إِشْرَاقاً [2]، وَأَبْلَغُ فِي عَوَاقِبِ الْأُمُورِ نَظَراً)

. با توجّه به اينكه ضمير «انهم» به كسانى كه داراى مجموعه اين صفات اند باز مى‌گردد، آثارى كه امام براى آنها بر شمرده هر يك نتيجه يكى از اين اوصاف است. پاكى اخلاق، و قداست خانوادگى مربوط به اهل بيوتان صالحه است‌

[1]. «قَدَم» در اين‌گونه موارد به معناى سابقه مى‌آيد و «صاحب قدم» يعنى كسى كه داراى حسن سابقه است‌

[2]. در بسيارى از نسخ به‌جاى «إشراق» كه به معناى نورافشانى است «اشراف» كه به معناى نظر كردن از محل بالا به چيزى است آمده از جمله در نسخه تحف العقول و شرح نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحديد و تمام نهج‌البلاغه و اين نسخه مناسب‌تر است. شاهد ديگر اينكه در بخش قبل كه امام صفات قضات را بيان مى‌فرمود تعبير به «لا تَشْرفُ نَفْسُه عَلَى الطَّمَع» آمده است‌