اين نكته مهمى است كه قاضى براى آزادى در انشاى حكم حق بايد هيچ گونه فشار اجتماعى و گروهى روى او نباشد و اين در صورتى ممكن است كه از همه به زمامدار نزديك‌تر باشد، زيرا اگر افرادى به او نزديك‌تر از قاضى باشند هرگز احساس امنيّت نخواهد كرد چون ممكن است براى قرب سلطان، نزد او بروند و براى قاضى سعايت كنند و بيم اين كار قاضى را مجبور كند تا طبق خواسته‌هاى آنها حكم صادر كند. به تعبير ديگر قضات بايد از هر نظر مصون باشند تا استقلال قضايى را از دست ندهند.

به دنبال اين دستورات سه‌گانه، امام عليه السلام به عنوان تأكيد مى‌فرمايد: «سپس در آنچه گفتم با دقت بنگر (و همه اين دستورات را به طور دقيق اجرا كن)»؛

(فَانْظُرْ فِي ذَلِكَ نَظَراً بَلِيغاً).

تعبير به «ذلِكَ» ممكن است اشاره به دستور اخير باشد يا هر سه دستور و يا حتى صفات دوازده‌گانه قاضى را نيز فرا بگيرد، به اين معنا كه هم در گزينش قضات دقت كافى به خرج دهد و هم در بازرسى از كار قضات و رفع نيازها و تأمين آزادى قضايى.

امام عليه السلام در پايان اين بخش به سراغ ذكر دليلى بر تأكيداتى كه قبلًا فرموده مى‌رود و مى‌فرمايد: «زيرا اين دين اسير دست اشرار بود، با هوا و هوس درباره آن عمل مى‌شد و به‌وسيله آن دنيا را طلب مى‌كردند (از يك سو هواپرستى و از سوى ديگر دنياپرستى همه اركان دين را متزلزل ساخته بود)»؛

(فَإِنَّ هَذَا الدِّينَ قَدْ كَانَ أَسِيراً فِي أَيْدِي الْأَشْرَارِ، يُعْمَلُ فِيهِ بِالْهَوَى، وَتُطْلَبُ بِهِ الدُّنْيَا).

روشن است كه اين سخن به زمان عثمان اشاره مى‌كند كه گروهى از افراد فاسد و مفسد از بنى‌اميّه و بنى‌مروان قدرت را به‌دست گرفتند، اموال بيت‌المال را به غارت مى‌بردند و آنچه براى آنها مهم نبود حفظ اسلام و نگهدارى از اين آيين نوپا بود.

در اينكه در عصر عثمان فساد گسترده‌اى بر جامعه اسلامى حاكم بود هيچ تاريخ‌نويسى ترديد ندارد منتها بعضى از علماى اهل سنّت براى اينكه موقعيت‌