اين اوصاف چهارگانه شخصيت محمد بن ابى‌بكر را كاملًا روشن مى‌سازد و ابعاد مختلف فضايل او را تشريح مى‌كند. نخست اشاره به خيرخواهى و به منزله فرزند بودن او مى‌كند. محمد نه تنها فرزند روحانى امام عليه السلام بود بلكه با توجّه به اينكه مادرش اسما بعد از فوت ابو بكر با على عليه السلام ازدواج كرد و محمد در دامان آن حضرت پرورش يافت به منزله فرزند آن حضرت محسوب مى‌شد. [1]

آن‌گاه به عامل كادح بودن او اشاره مى‌كند كه در منصب فرماندارى سخت‌كوش و پرتدبير و آگاه بود. سپس به موقعيت او در برابر دشمنان مى‌پردازد و از او به عنوان سيف قاطع و شمشير برنده ياد مى‌كند، پس از آن به حالت دفاعى و بازدارندگى او در برابر هجمات دشمن يا حوادث ناراحت كننده اشاره و او را به ستون نيرومندى تشبيه مى‌كند كه بنا را از فرو ريختن نگه مى‌دارد و آفات را از آن دور مى‌سازد.

آن‌گاه براى اينكه هيچ كس توهم نكند امام عليه السلام در حفظ محمد كوتاهى كرده مى‌فرمايد: «من مردم را به ملحق شدن به او و كمك كردنش قبل از اين حادثه (بارها) امر كردم و تشويق و تحريص نمودم و در آشكار و پنهان و از آغاز تا پايان آنها را براى حركت به سوى او (به سوى سرزمين مصر) فرا خواندم؛ ولى (با نهايت تأسف) گروهى با كراهت آمدند و گروه ديگرى به دروغ به بيمارى و بهانه‌هاى ديگر متوسل شدند و جمعى ديگرى آشكارا از قيام براى جهاد سر

[1]. مادرش اسما بنت عميس خواهر ميمونه همسر پيغمبر صلى الله عليه و آله، از زنانى بود كه همراه شوهرش جعفر بن ابى‌طالب به حبشه مهاجرت كرد و در آنجا خداوند سه فرزند به او داد: محمد، عبداللَّه و عون. آن‌گاه به اتفاق همسر و فرزندانش به هنگام فتح خيبر به مدينه مهاجرت كرد. هنگامى كه جعفر در روز جنگ موته شربت شهادت نوشيد ابو بكر او را به همسرى خود در آورد و محمد بن ابى‌بكر نتيجه آن ازدواج بود و هنگامى كه ابوبكر از دنيا رفت چون اسما زنى صالح و دوست‌دار اهل بيت بود على عليه السلام با او ازدواج كرد و فرزندى به نام يحيى از وى متولد شد (شرح نهج‌البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 142).