و اشتباهاتش پافشارى نكند»؛

(وَلَا يَتَمَادَى‌ [1] فِي الزَّلَّةِ).

به يقين افراد لجوج هنگامى كه مرتكب خطايى شوند و متوجه گردند، به آسانى حاضر نيستند مسير خود را تغيير داده و به سوى راه راست و صراط مستقيم باز گردند و همين سبب مى‌شود داورى‌هاى آنها ظالمانه و غير واقعى باشد آن هم ظلمى از روى عمد كه غير قابل بخشش است.

قرآن مجيد درباره گروهى از كافران مى‌فرمايد: « «وَلَوْ رَحِمْناهُمْ وَكَشَفْنا ما بِهِمْ مِنْ ضُرٍّ لَّلَجُّوا في‌ طُغْيانِهِمْ يَعْمَهُونَ»؛ اگر به آنان رحم كنيم و ناراحتى‌ها (و مشكلات) آنان را برطرف سازيم (نه تنها بيدار نمى‌شوند بلكه) در طغيانشان لجاجت مى‌روزند و سرگردان مى‌شوند». [2]

بسيار مى‌شود كه لجاجت در فكر انسان چنان اثر مى‌گذارد كه باطل را حق مى‌بيند و حق را باطل. اميرمؤمنان عليه السلام مى‌فرمايد:

«اللِّجاجُ يُفْسِدُ الرَّأْىَ؛

لجاجت فكر انسان را خراب مى‌كند». [3] در جاى ديگر مى‌فرمايد:

«اللِّجاجُ أكْثَرُ الْأشْياءِ

مَضَرَّةً فِى الْعاجِلِ وَالْآجِلِ؛

لجاجت زيان‌بارترين امور در دنيا و آخرت است». [4]

4. در چهارمين وصف مى‌فرمايد: «و هنگامى كه خطايش بر او روشن شود بازگشت به‌سوى حق براومشكل‌نباشد»؛

(وَلَايَحْصَرُ [5] مِنَ‌الْفَيْ‌ءِ إِلَى‌الْحَقِّ إِذَاعَرَفَهُ).

اين وصف در واقع چهره ديگرى از عدم لجاجت است و يا به تعبيرى ديگر نتيجه آن است. انسانى كه لجوج نباشد هنگامى كه حق براى او روشن شود به راحتى به سوى حق باز مى‌گردد و تمام آثار خطاى خود را اصلاح مى‌كند. به‌

[1]. «يَتَمادى‌» از ريشه «تمادى‌» و از مادّه «مَدى» بر وزن «دوا» به معناى استمرار و ادامه و اصرار در انجام چيزى است.

[2]. مؤمنون، آيه 75.

[3]. غررالحكم، ص 65، ح 853.

[4]. همان مدرك، ص 463، ح 10640.

[5]. «لايَحْصَر» از ريشه «حصر» بر وزن «نصر» به معناى به تنگنا افتادن است و بسيار مى‌شود كه آن را درفروماندن به هنگام سخن گفتن اطلاق مى‌كنند و در عبارت بالا هر دو معنا ممكن است.