چهارمين جمله كه در آن سخن از طرق امنيّت به‌وسيله لشكريان نيرومند به ميان آمده اشاره به اين است كه يك لشكر قوى نه تنها دشمنان خارج را به عنوان‌ «تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُم» [1] مى‌ترساند، بلكه دشمنان داخل نيز از او مى‌ترسند. يا به اين دليل كه جنود در اينجا اعم از نيروى نظامى و انتظامى است و يا اينكه در موارد فوق‌العاده كه نيروى انتظامى از عهده تأمين امنيّت بر نيايد معمولًا نيروى نظامى را در داخل كشور بسيج مى‌كنند و امنيّت را به‌وسيله آنها برقرار مى‌سازند.

جمله پنجم كه مى‌فرمايد: قوام رعيت جز به‌وسيله آنها امكان پذير نيست، ممكن است به منزله نتيجه گيرى از چهار جمله قبل باشد. اين احتمال نيز هست كه جمله مستقلى باشد و آن اينكه در بسيارى از مواقع ارتش‌ها به يارى مردم مى‌شتابند؛ در زلزله‌ها، سيلاب‌ها و حوادث تلخِ غير مترقبه، دولت ناچار است نيروى نظامى را به كمك مردم بفرستد.

آن‌گاه امام ارتباط اين گروه اجتماعى را با گروه‌هاى ديگر به ترتيب بيان مى‌كند و در رابطه سپاهيان و عاملان خراج مى‌فرمايد: «سپس استوارى و قوام سپاهيان جز به‌وسيله خراج امكان‌پذير نيست، همان چيزى كه براى جهاد با دشمن به‌وسيله آن تقويت مى‌شوند و براى اصلاح خود به آن تكيه مى‌كنند و با آن نيازمندى‌هاى خويش را برطرف مى‌سازند»؛

(ثُمَّ لَاقِوَامَ لِلْجُنُودِ إِلَّا بِمَا يُخْرِجُ اللَّهُ لَهُمْ مِنَ الْخَرَاجِ الَّذِي يَقْوَوْنَ بِهِ عَلَى جِهَادِ عَدُوِّهِمْ، وَيَعْتَمِدُونَ عَلَيْهِ فِيمَا يُصْلِحُهُمْ وَيَكُونُ مِنْ وَرَاءِ حَاجَتِهِمْ).

از تاريخ اسلام استفاده مى‌شود كه در عصر رسول خدا سپاه و لشكر به شكل يك قشر ممتاز و جداگانه وجود نداشت، بلكه به هنگام نياز براى مقابله با دشمن، پير و جوان، كوچك و بزرگ كه قدرت داشتند سلاح بردارند اسلحه بر

[1]. انفال، آيه 60.