نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 10 صفحه : 449
قراردادهاى مهم و پيمانهاى صلح و مانند آن و كتاب عامه تمام كارمندانى را
شامل مىشود كه حساب و كتاب درآمدها و هزينههاى دولت را در دست دارند، بدهىها را
مىپردازند، مطالبات را جمعآورى مىكنند و ممكن است در عصر ما شامل مراكز آموزش و
پرورش نوجوانان و جوانان را نيز شامل شود.
اما قضات عدل تمام دستگاه دادگسترى اسلام را فرا مىگيرد كه در رأس آن
قضاتاند.
عمال انصاف و رفق، اشاره به فرمانداران و بخشدارانى است كه براى اداره شهرها و
بخشهاى مختلف كشور اسلام تعيين مىشوند و اضافه آن به انصاف و رفق اشاره به اين
است كه بايد از ميان كسانى انتخاب شوند كه واجد اين دو صفت برجستهاند؛ هم اهل
انصاف باشند و حق را به حقدار برسانند و هم با مردم با محبّت و رفق و مدارا رفتار
كنند.
اما اهل جزيه و خراج اشاره به دو گروه از شهروندان كشور اسلام است؛ اهل جزيه
غير مسلمانانِ اهل كتاباند كه در پناه حكومت اسلامى زندگى مىكنند و هر ساله
ماليات سرانهاى كه غالباً مبلغ اندكى است مىپردازند و حكومت اسلام مدافع حقوق
آنها و حافظ جان و مال و ناموس آنهاست.
گروه دوم كشاورزانى هستند كه اراضى متعلق به جامعه اسلامى را (به نام اراضى
خراجيه) در اختيار دارند و كشاورزى و باغدارى مىكنند و هر سال مبلغى به عنوان
خراج كه در واقع مال الاجاره آن اراضى است مىپردازند.
اما تجار و اهل صناعات كه به عنوان قشر مهم ديگرى از آنها ياد شده قسمت مهمى
از جامعه اسلامى را در آن روز و مخصوصاً امروز تشكيل مىدهند كه امام در ادامه اين
عهدنامه توصيههاى متعددى درباره آنها دارد.
آخرين گروه كه به عنوان طبقه پايين از آنها ياد شده افراد پير و ناتوان و از
كار افتاده و نيازمندند كه امام در ادامه اين عهدنامه درباره رسيدگى به وضع آنان
نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 10 صفحه : 449