حَرَجٍ» [1] و «يُريدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْر وَلا يُريدُ بِكُمُ الْعُسْر» [2] است.

آرى خداوند جواد و كريم در مقابل اعمال كوچك ما ثواب‌هاى بزرگى قرار داده است.

در سومين نكته به مطلبى درباره ترك ظلم اشاره مى‌كند و مى‌فرمايد: «اگر ظلم و تعدّى، كه خدا از آن نهى كرده عقاب و كيفر ترس‌آورى نداشت باز براى درك ثوابِ اجتنابِ از آن، عذرى براى تركش باقى نمى‌ماند»؛

(وَلَوْ لَمْ يَكُنْ فِيمَا نَهَى اللَّهُ عَنْهُ مِنَ الْبَغْيِ وَالْعُدْوَانِ عِقَابٌ يُخَافُ لَكَانَ فِي ثَوَابِ اجْتِنَابِهِ مَا لَاعُذْرَ فِي تَرْكِ طَلَبِهِ).

اشاره به اينكه ظلم و ستم بى‌شك كيفر شديدى دارد؛ ولى در ترك آن ثوابِ فوق‌العاده‌اى است، بنابراين نه به جهت كيفرش، بلكه به موجب ثواب تركش، اگر انسان آن را ترك گويد بسيار بجاست.

امام عليه السلام در كلمات قصار خود نيز شبيه همين معنا را با تعبير وسيع‌تر و جالب ديگرى بيان كرده مى‌فرمايد:

«لَوْ لَمْ يَتَوَعَّدِ اللَّهُ عَلَى مَعْصِيَتِهِ لَكَانَ يَجِبُ أَلَّا يُعْصَى شُكْراً لِنِعَمِهِ؛

اگر خداوند تهديد به عذاب در برابر عصيانش نكرده بود باز هم واجب بود به پاس نعمت‌هايش نافرمانى نشود». [3]

نكته خراج چيست؟

واژه «خراج» و «خرج» در اصل از خروج گرفته شده و به معناى چيزى است كه از مال انسان يا از زمين زراعتى به‌دست مى‌آيد. بعضى واژه خراج را به معناى‌

[1]. حج، آيه 78.

[2]. بقره، آيه 185.

[3]. نهج‌البلاغه، كلمات قصار، كلمه 290.