(وَإِيَّاكَ وَمَا يُعْتَذَرُ مِنْهُ، وَلَا تَكُنْ عِنْدَ النَّعْمَاءِ بَطِراً [1]، وَلَا عِنْدَ الْبَأْسَاءِ فَشِلًا [2]،

وَالسَّلَامُ).

ضرب‌المثل معروفى در ميان توده مردم هست كه مى‌گويند: «عذرخواهى روى انسان را سفيد نمى‌كند» درست است كه انسان در مقابل خطاهاى خود بايد معذرت بطلبد؛ ولى بايد توجّه داشت كه اين معذرت‌خواهى هرگز انسان را به جايگاه اولى باز نمى‌گرداند، پس چه بهتر كه مراقب باشد كارى نكند كه مجبور به عذرخواهى شود. همچنين بايد چنان پر ظرفيت و خويشتن‌دار و مسلط بر نفس باشد كه اقبال و ادبار نعمت‌ها در او اثر نگذارد. نه همچون افراد كم‌ظرفيت كه با اندك پيروزى چنان خوشحال مى‌شوند كه در پوست خود نمى‌گنجند و در مقابل اندك شكست چنان پريشان مى‌شوند كه دست و پاى خود را گم مى‌كنند.

هر گاه در اين چند خط نامه مختصر و فشرده امام عليه السلام دقت كنيم مى‌بينيم همه چيز در آن هست و اين نشانه روشنى از فصاحت و بلاغت فوق‌العاده امام عليه السلام و آگاهى او بر همه مسائل سياسى و اجتماعى و اخلاقى است.

نكته قثم بن عباس كيست؟

«قثم» در اصل «قاثم» بوده به معناى شخص سخاوتمند و پربخشش (سپس الف آن افتاده است). اين اسم براى قثم بن العباس اسمى با مسمّا بوده، زيرا او را صاحب بخشش و سخاوتمند شمرده‌اند. او پسر عموى پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و امير مؤمنان على عليه السلام و فرزندزاده عبدالمطلب و مادرش ام الفضل لبابه دختر حارث از ياران رسول خدا صلى الله عليه و آله بود و نوشته‌اند مادرش پس از خديجه عليها السلام اوّلين‌

[1]. «بطر» به معناى شخصى است كه مست ناز و نعمت است، از ريشه «بطر» بر وزن «نظر» گرفته شده است.

[2]. «فَشِل» به معناى انسان سست و تنبل است از ريشه «فشل» بر وزن «نظر» به معناى ضعف و سستى و يا ضعفى كه همراه با ترس باشد.