شرح و تفسير نصيحت جامع به معاويه‌

امام عليه السلام در اين نامه كوتاه و پر معنا چند نكته مهم را به معاويه يادآور مى‌شود كه اگر پند امام عليه السلام را به گوش جان شنيده بود و به كار بسته بود آن همه فساد در جهان اسلام پيدا نمى‌شد و شجره شوم بنى‌اميّه در سرزمين مقدّس اسلام رشد و نمو نمى‌كرد.

نخست به صورت اندرزى كلّى مى‌فرمايد: « (بدانيد) به يقين ظلم و ستم و سخنان باطل و بر خلاف حق انسان را در دين و دنيايش به هلاكت مى‌افكند و عيوب او را نزد عيب‌جويان آشكار مى‌سازد»؛

(وَإِنَّ الْبَغْيَ وَالزُّورَ [1] يُوتِغَانِ‌ [2]

الْمَرْءَ فِي دِينِهِ وَدُنْيَاهُ، وَيُبْدِيَانِ خَلَلَهُ عِنْدَ مَنْ يَعِيبُهُ).

آرى هيچ چيز بدتر از ظلم و گفتار باطل نيست، زيرا انسان را فريب داده و به وادى‌هاى خطرناكى مى‌كشاند كه هيچ‌گونه راه بازگشتى از آن ندارد و دين و دنيايش را بر باد مى‌دهد و در افكار عموم مردم فردى فاسد و مفسد معرفى خواهد شد.

در دومين نكته مى‌فرمايد: «من مى‌دانم كه آنچه (از سوى خداوند) فوت آن مقدّر شده به دست نخواهى آورد»؛

(وَقَدْ عَلِمْتُ أَنَّكَ غَيْرُ مُدْرِكٍ مَا قُضِيَ فَوَاتُهُ).

بسيارى از شارحان نهج‌البلاغه، اين جمله را اشاره به خونخواهى دروغين عثمان از سوى معاويه مى‌دانند، زيرا آنها كه دستشان به خون عثمان آغشته بود و يا با سكوت و ترك يارى او شريك در قتل او بودند، براى پيشرفت كار خود

[1]. «الزُّور» زور بر وزن «كور» در اصل از ريشه «زَوْر» بر وزن «غور» به معناى قسمت بالاى سينه گرفته شده‌سپس به هر چيزى كه از حد وسط منحرف گردد اطلاق شده و از آنجا كه سخنان باطل از حق منحرف گشته به آن زور گفته مى‌شود. شهادت زور نيز به معناى شهادت دروغ و باطل است.

[2]. «يُوتَغانِ» از ريشه «وَتَغ» بر وزن «وجب» به معناى هلاك شدن و فاسد گشتن و هنگامى كه به باب افعال برود به معناى هلاك كردن و فاسد نمودن است.