در حديث ديگرى از اميرمؤمنان على عليه السلام مى‌خوانيم:

«وَاللَّهِ مَا صَلَحَتْ دُنْيَا وَلَا دِينٌ إِلَّا بِهِ (بالجهاد)؛

به خدا سوگند هيچ دنيا و دينى جز با جهاد اصلاح نشد». [1]

درباره اهمّيّت جهاد در بحث‌هاى پيشين از جمله ذيل خطبه 27 در جلد دوم در همين كتاب بحث‌هاى فراوانى داشته‌ايم.

سپس در ادامه سخن به چهار امر مهم ديگر توصيه مى‌كند نخست در بيان امر اوّل و دوم مى‌فرمايد: «و بر شما لازم است پيوندهاى دوستى و محبّت و بذل و بخشش را فراموش نكنيد»؛

(وَعَلَيْكُمْ بِالتَّوَاصُلِ وَالتَّبَاذُلِ).

آن‌گاه در سومين و چهارمين توصيه مى‌افزايد: «و بر حذر باشيد از اينكه به يكديگر پشت كنيد و رابطه خود را با هم قطع نماييد»؛

(وَإِيَّاكُمْ وَالتَّدَابُرَ وَالتَّقَاطُعَ).

«تواصل» از ريشه «وصل»، هرگونه ارتباط و پيوند معنوى و مادى و عقلانى و عاطفى را شامل مى‌شود و «تباذل» از ريشه بذل از قبيل ذكر خاص بعد از عام است، زيرا يكى از طرق پيوند افراد جامعه با يكديگر بذل كمك‌هاى مادى به افرادى است كه به هر دليل نيازمند شده‌اند.

«تدابر» از ريشه «دبر» (بر وزن عبد) به معناى پشت كردن به هم و قهر كردن و دشمنى با يكديگر نمودن و «تقاطع» به معناى هرگونه قطع رابطه است. و اين دو واژه به عكس دو واژه اوّل از قبيل ذكر خاص بعد از عام است، زيرا تدابر به معناى جدايى كامل است و تقاطع هر نوع قطع پيوند را شامل مى‌شود.

مسأله پيوندهاى دوستى و محبّت كه گاه با زبان و از طريق ملاقات و امثال آن انجام مى‌شود در اسلام بسيار مهم است همان‌گونه كه بى محبتى‌ها و جدايى‌ها و قطع پيوندها منفور است. احاديث بسيارى در نكوهش هجران و جدايى در منابع معتبر روايى ما آمده كه گاه پشت انسان را مى‌لرزاند.

[1]. كافى، ج 5، ص 8، ح 11.