در اينكه «دعىّ» از نظر لغت به چه معناست، بعضى آن را به معناى فرزند نامشروع تفسير كرده‌اند در حالى كه در متون لغت مفهوم عامى دارد؛ هم به پسرخوانده گفته مى‌شود و هم به كسى كه در نسبش متّهم است. در لسان‌العرب‌ آمده است: «دعى به معناى پسرخوانده است و همچنين فرزندى كه به پدر ديگرى نسبت داده مى‌شود». قرآن مجيد نيز مى‌گويد: « «وَما جَعَلَ أَدْعِياءَكُمْ أَبْناءَكُم»؛ و خداوند پسرخوانده‌هاى شما را پسر (واقعى) شما قرار نداده است (و احكام او را ندارد)»، [1] بنابراين ممكن است امام عليه السلام بخواهد بگويد زياد در خانواده‌اى پست و بى‌ارزش همچون بردگان متولّد شده كه براى كسب موقعيت، او را به غير پدرش نسبت دادند.

اين احتمال نيز وجود دارد كه امام اميرالمؤمنين عليه السلام حكم ظاهرى را بيان مى‌كند كه‌

«الْوَلَدُ لِلْفِرَاش»؛

ولى امام حسين عليه السلام واقع مطلب را مى‌فرمايد كه او در واقع فرزند نامشروع بوده است.

امّا در مورد ابن زياد مسأله روشن‌تر است كه او فرزند نامشروع بوده و مادرش مرجانه به فجور مشهور بوده است. به همين دليل مطابق آنچه در تواريخ كربلا آمده، حضرت زينب عليها السلام هنگامى كه مى‌خواست او را سرزنش كند با تعبير «يابن مرجانة» او را مخاطب ساخت.

اين احتمال نيز هست كه مراد از «الدعيَّ بْنَ الدَّعيّ» يزيد و پدرش معاويه باشند و اين جمله به نسب آلوده و متهم آنها اشاره كند.

2. پدر و مادر زياد

معروف اين است كه پدر زياد برده‌اى بود به نام عبيد كه با سميّه كنيز «حارث‌

[1]. احزاب، آيه 4.