همين مضمون از امام صادق و امام كاظم و امام على الهادى عليهم السلام با تعبيرات مختلف نقل شده است. [1]

حديثى كه از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده مى‌فرمايد: «احْتَرِسُوا مِنَ النَّاسِ بِسُوءِ الظَّنِّ؛ با سوءظن در برابر مردم از خود پاسدارى كنيد» [2] نيز ممكن است اشاره به چنين زمان و چنين حال و احوالى باشد. وگرنه سوءظن به عنوان يك اصل هرگز مورد ستايش نيست.

از اين روايات در مجموع چنين استفاده مى‌شود كه‌ در محيطهاى نسبتاً سالم، اصل را بايد بر حسن ظن گذارد، و به عكس در محيطهاى فاسد، اصل را بايد بر سوء ظن گذاشت. البته نه به معنى اين كه انسان چيزى را ندانسته به كسى نسبت دهد بلكه در چنين زمانى بايد احتياط را از دست ندهد، مبادا گرفتار زيان‌هاى جبران‌ناپذير شود.

البته نبايد اين استثناء و اين گونه احاديث بهانه گردد كه هر كس به هر كس سوءظن پيدا كند و بگويد زمانه فاسد شده و حسن ظن غلط است. حتى در زمان‌هاى فاسد هم بايد افراد را گروه بندى كرد، افراد ظاهر الصّلاح كه در صف خوبان قرار دارند و خلاف روشنى از آنها ديده نشده نبايد مورد سوءظن واقع شوند.

ولى گروه‌هايى كه در صف مفسده انگيزان قرار گرفته‌اند، و كارهاى خلاف از آنها مكرر ديده شده هرگز نسبت به حركات آنها نبايد خوشبين بود.

ب) در مسايل امنيتى و اطلاعاتى كه به سرنوشت جامعه مربوط است، نمى‌توان با خوشبينى به هر حركتى در جامعه نگاه كرد، بلكه بايد در آنجا حسن ظن را كنار گذاشت. يا به تعبير ديگر بايد با احتياط لازم با اين گونه حركات برخورد كرد. مفهوم اين سخن آن نيست كه با سوءظن كسى مورد مجازات يا هتك و اهانت و يا بى‌مهرى قرار گيرد، بلكه منظور اين است كه تمام حركات مشكوك بايد زير نظر باشد، و پيرامون آن تحقيق شود، اگر بعد از تحقيق دلائل روشنى بر انجام كار خلاف توأم با

[1]. ميزان الحكمه، جلد 2، صفحه 1787، حديث 11575 تا 11577.

[2]. بحارالانوار، جلد 74، صفحه 158، حديث 142.