امام مى‌فرمايد: اين سوگندها بى‌اعتبار است، و مشكلات پيشين نمى‌تواند مانع اينكار مهم شود.

7- از اميرمؤمنان على عليه السلام مى‌خوانيم كه: «مَنْ اسْتَصْلَحَ الْاضْدادَ بَلَغَ الْمُرادَ؛ كسى كه افراد متضاد را صلح دهد به هدف خويش نايل مى‌شود». [1]

منظور از اضداد در حديث بالا اضداد فلسفى نيست كه قابل جمع نباشد بلكه اضداد عرفى است، البته حديث تفسير ديگرى نيز دارد و آن اينكه اگر انسان بتواند در ميان افراد و گروههايى كه افكار مختلف دارند هماهنگى ايجاد كند، به اهداف خود در مديريت جامعه خواهد رسيد.

8- اهميت اصلاح ذات البين تا آن حد است كه گاه دروغ گفتن در اين راه نيز مجاز شمرده شده است چنانكه در حديثى از امام صادق عليه السلام آمده است كه فرمود:

«الْكَلامُ ثَلاثَةٌ صِدْقٌ وَ كِذْبٌ وَ اصْلاحٌ بَيْنَ النَّاسِ قيلَ لَهُ جُعِلْتُ فِداكَ ما الْاصلاحُ بَيْنَ النَّاسَ. قالَ تَسْمَعُ مِنَ الرَّجُلِ كَلاماً يَبْلُغُهُ فَتَخْبُثُ نَفْسُهُ فَتَلقاهُ فَتَقُولُ سَمِعْتُ مِنْ فُلانٍ قالَ فيكَ مِنَ الْخَيْرِ كَذا وَ كَذا خِلافُ ما سَمِعْتَ مِنْهُ؛ سخن سه گونه است: گاه راست است و گاه دروغ. و گاه اصلاح در ميان مردم. كسى عرض كرد: فدايت شوم منظور از بين مردم چيست؟

امام فرمود: اين كه از كسى درباره ديگرى سخنى مى‌شنويد كه اگر به او برسد ناراحت مى‌شود تو او را ملاقات مى‌كنى و مى‌گويى فلان كس درباره تو ذكر خير فراوانى داشت- برخلاف آنچه از او شنيده بودى-». (و به اين وسيله آن دو را نسبت به يكديگر خوشبين مى‌كنى). [2]

مرحوم علّامه مجلسى در شرح اين حديث مى‌فرمايد: چنين سخنى هر چند از نظر عرف و لغت دروغ است، ولى به خاطر قصد اصلاح بين مردم جايز مى‌باشد، و تمام اهل اسلام در اين سخن متفقند. سپس مى‌افزايد حتى توريه كردن در اين موارد واجب نيست، هر چند بتوان توريه بعيدى نمود. [3]

بى‌شك كلام دو گونه بيشتر نيست يا مطابق واقع است يا بر خلاف واقع، اولى صدق ناميده مى‌شود و دومى كذب. ولى از آنجا كه سخنان خلاف واقع به نوبه خود

[1]. غررالحكم، حديث 8043.

[2]. اصول كافى، جلد 2، صفحه 341، حديث 16.

[3]. بحار، جلد 9، صفحه 251، حديث 19.