اين موضوع روشنتر مى‌شود، بويژه اين كه مى‌دانيم كه اين عدد نيز نقطه پايانى زبانهاى بشرى نيست و با گذشت زمان لغات تازه و زبانهاى ديگرى تدريجاً به وجود مى‌آيد.

به هر حال، نعمت بيان از مهمترين و شگفت انگيزترين نعمتها و مواهب الهى است كه آسايش و آرامش و پيشرفت و تكامل انسانها رابطه بسيار نزديكى با آن دارد.

اين مسأله در روايات اسلامى نيز بازتاب گسترده‌اى دارد، از جمله در سخنان اميرمؤمنان على عليه السلام مى‌خوانيم:

«مَا الْانْسانُ لَوْ لا الِلّسانُ الَّا صُورَةٌ مُمَثَّلَةٌ، اوْ بَهيمَةٌ مُهْمَلَةٌ!؛

اگر زبان نبود انسان چه بود؟! چيزى جز يك مجسّمه يا حيوان رها شده در بيابان!» [1]

امام در اين گفتار پر معنى حقّ مطلب را درباره اهمّيّت زبان بيان كرده و مى‌فرمايد آنچه انسان را از حيوانات ممتاز ساخته است همين نعمت زبان اوست.

در حديث ديگرى از رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌خوانيم كه فرمود:

«الْجَمالُ فِى اللِّسانِ؛

تمام زيبايى انسان در زبان است!» [2]

همين معنى به تعبير ديگرى از اميرمؤمنان على عليه السلام نقل شده كه فرمود:

«الْجَمالُ فِى اللِّسانِ وَ الْكَمالُ فِى الْعَقْلِ؛

زيبايى انسان در زبان اوست، و كمال او در عقل اوست!» [3]

اين احاديث را با حديث ديگرى از امام اميرمؤمنان على عليه السلام پايان مى‌دهيم، هر چند روايات در اين زمينه بيش از اينهاست، فرمود:

«انَّ فِى‌ الانْسانِ عَشَرَ خِصالٍ يُظْهِرُها لِسانُهُ: شاهِدٌ يُخْبِرُ عَنِ الضَّميرِ، وَحاكِمٌ يَفْصِلْ بَيْنَ الْخِطابِ، وَ ناطِقٌ يَرُدُّ بِهِ الْجَوابَ، وَ شافِعٌ يُدْرِكُ بِهِ الْحاجَةَ، وَ واصِفٌ يَعْرِفُ بِهِ الْاشْياءَ، وَ اميرٌ يأْمُرُ بِالْحَسَنِ، وَ واعِظٌ يَنْهى‌ عَنِ الْقَبيحِ، وَ مُعَزٍّ تَسْكُنُ بهِ الْاحْزانُ، و حاضِرٌ (حامِدٌ) تُجْلى بِهِ الضَّغائنُ وَ مُونِقٌ تَلَذُّ بِهِ الْاسْماعُ؛

در انسان ده خصلت است كه آنها را با زبان ظاهر مى‌كند:

شاهدى است كه از درون خبر مى‌دهد.

و داورى است كه حقّ و باطل را از هم جدا مى‌سازد.

و سخنگويى است كه به سؤالات پاسخ مى‌گويد.

[1]. غرر الحكم، شماره 9644

[2]. بحارالانوار، جلد 74، صفحه 141، حديث 24

[3]. بحارالانوار، جلد 75، صفحه 80، حديث 64