راه اوّل: تفسير آيه با قطع نظر از احاديث‌

ابتدا به تبيين و تشريح كلمه «ولى» مى‌پردازيم؛ زيرا اگر معناى اين كلمه روشن شود، بسيارى از مسائل حل خواهد شد. برخى از مفسّران اهل سنّت براى دور كردن مخاطبان خويش از معناى روشن آيه، معانى بسيارى، بيست و هفت معنى‌ [1] براى ولى ذكر كرده‌اند، تا بگويند اين كلمه لفظ مشتركى است كه معانى مختلفى دارد و ما نمى‌دانيم كه خداوند در اين آيه كداميك از آن معانى را اراده كرده است؛ پس آيه مبهم است و دلالت بر چيزى ندارد!

ولى هنگامى كه به لغت مراجعه مى‌كنيم و كلمات و نظريّات متخصّصين لغت را مطالعه مى‌نمائيم، مشاهده مى‌كنيم كه آنان بيش از دو تا سه معنى براى كلمه‌ «ولى» نگفته‌اند. بنابراين بقيّه معانى، همه، به اين سه معنى بازمى‌گردد! اين سه معنى عبارتند از:

1- «ولى» به معناى يار و ياور و ناصر، و ولايت به معناى نصرت و يارى است.

2- معنى دومى كه براى ولايت گفته‌اند، سرپرستى و صاحب اختيار بودن است، بنابراين «ولى» سرپرست و صاحب اختيار است.

3- سومين معناى «ولى» دوست و رفيق است؛ هر چند انسان را نصرت و يارى نكند. ولى از آنجا كه دوست در عالم رفاقت، غالباً به يارى انسان مى‌شتابد، معناى سوم نيز به معناى اوّل بازمى‌گردد؛ بنابراين، از نظر دانشمندان لغت «ولى» داراى دو معناى عمده است و بقيّه معانى به اين دو بازمى‌گردد.

«ولى» در استعمالات قرآن‌

اكنون به قرآن بازمى‌گرديم و موارد استعمال اين كلمه را در اين كتاب عزيز بررسى مى‌نمائيم.

كلمه «ولى» و «اولياء» نزديك به هفتاد بار در قرآن مجيد استعمال شده و در

[1] مرحوم علّامه امينى در اثر گرانسنگ خويش، الغدير، جلد 1، صفحه 362، اين احتمالات بيست و هفتگانه را نقل كرده است.