اين آيه شريفه- بر خلاف آيات سابق- به چشم نمى‌خورد، امّا چگونگى استدلال به آيه براى ولايت و امامت بسيار دقيق و ظريف است، كه شرح آن خواهد آمد.

شرح و تفسير

بهترين و بدترين مخلوقات!

براى اين كه بطور واضح معناى آيه خير البريّه روشن شود، لازم است از آيه ششم سوره بيّنه شروع كنيم:

«إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ وَ الْمُشْرِكِينَ فِي نارِ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها؛ كافران از اهل كتاب و مشركان در آتش دوزخند، جاودانه در آن مى‌مانند.»

يعنى يهوديان و مسيحيان كه اسلام را نپذيرفتند و نيز مشركان و بت‌پرستان همگى در آتش جهنّم جاى خواهند گرفت و براى هميشه در آن خواهند ماند.

«أُولئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ؛ آنها (يهوديان و مسيحيان) بدترين مخلوقاتند.»

و بدين جهت جاودانه در آتش مى‌مانند. گويا اين جمله استدلالى براى جاودانگى آنان در آتش جهنّم است! [1]

از آيات قبل از اين آيه، استفاده مى‌شود كه اينها، كافران معمولى و عادى نيستند، بلكه آن دسته از كفّارند كه با آمدن بيّنه و تمام شدن حجّت و حاصل شدن علم و يقين به حقّانيّت اسلام، بازهم مخالفت و لجاجت نمودند و آگاهانه با حق و عدالت دشمنى كردند؛ بنابراين، هر كافرى از مشركان و اهل كتاب، هر چند بر اثر

[1] تعبير «أُولئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ» تعبير تكان‌دهنده‌اى است كه نشان مى‌دهد در ميان تمام جنبندگان و غير جنبندگان موجودى مطرودتر از كسانى كه بعد از وضوح حق و اتمام حجّت راه راست را رها كرده و در ضلالت گام مى‌نهند يافت نمى‌شود، و اين در حقيقت شبيه چيزى است كه در آيه 22 سوره انفال آمده است: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ‌؛ بدترين جنبندگان نزد خداوند افرادى هستند كه نه گوشى شنوا دارند و نه زبان گويا و نه انديشه بيدار!» و يا آنچه در سوره اعراف، آيه 179 آمده كه بعد از ذكر گروه دوزخيان با همين اوصاف مى‌فرمايد: «أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ‌؛ آنها همچون چهارپايانند، بلكه گمراه‌تر، آنها غافلانند.» آيه مورد بحث مطلبى فراتر از اينها نيز دارد، چرا كه آنها را بدترين مخلوقات معرفى كرده است. (تفسير نمونه، جلد 27، صفحه 207)