زيرا كسى كه خود جانش را در طبق اخلاص مى‌گذارد و آن را در معرض فروش قرار مى‌دهد، قابل مقايسه با كسى كه با تشويق و درخواست خريدار حاضر به اين كار مى‌شود نيست، هر چند كه بدون شك چنين عملى نيز بسيار ارزشمند است.

علاوه بر اين، آيه محلّ بحث با كلمه «مِنْ» تبعيضيّه‌ «وَ مِنَ النَّاسِ*» شروع مى‌شود، يعنى تنها بعضى از مردم قادر بر اين كار فوق‌العاده هستند؛ در حالى كه در دو آيه ديگر، كه مسأله معامله جان با بهشت يا نجات از دوزخ در آن مطرح شده، جنبه عمومى و همگانى دارد (اشْتَرى‌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ).

ارتباط آيه ليلة المبيت با آيات قبل‌

اگر آيات سه‌گانه قبل از آيه ليلة المبيت را به دقّت مطالعه كنيم، عظمت كار على عليه السلام در آن شب پرمخاطره، و جايگاه رفيع آن حضرت در نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم روشن‌تر مى‌شود؛ به اين آيات توجّه كنيد:

«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا»- بعضى از منافقين بقدرى خوش ظاهر و زبان‌باز هستند كه وقتى تو را مى‌بينند اظهار محبّت و ارادت مى‌كنند، و سخنان فريبنده و پرجاذبه آن‌ها تو را به اعجاب وامى‌دارد، در حالى كه باطن آن‌ها چيز ديگرى است.

«وَ يُشْهِدُ اللَّهَ عَلى‌ ما فِي قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ‌»- خداوند از باطن اين منافقان چاپلوس و خوش ظاهر آگاه است، هر چند آن‌ها خداوند را هم بر آنچه در دل دارند گواه مى‌گيرند، اين افراد خوش ظاهر منافق سرسخت‌ترين‌ [1] دشمنان اسلام هستند. اين آيات به «اخْنس بن شريق» اشاره دارد كه از منافقان و دوچهره‌گان خوش‌بيان و خوش‌برخورد و خوش‌ظاهر بود، برخوردهاى ظاهرى وى بقدرى متناسب بود كه هر بيننده‌اى را به خود جذب مى‌كرد، او تظاهر به تقدّس و ايمان و تقوى مى‌كرد، ولى انسانى پست و بى‌ايمان بود و قلباً اعتقادى به خدا و پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم نداشت‌ [2]. خداوند متعال در آيه بعد دليل نفاق و دشمنى «اخنس» را

[1] كلمه «لَدُودْ» به معناى دشمن سرسخت و جمله «أَلَدُّ الْخِصامِ‌» به معناى سرسخت‌ترين دشمنان اسلام است.

[2] تفسير نمونه، جلد 2، صفحه 43.