«سنگ شيشه را نمى‌شكند، بلكه همين كه سنگ به نزديك شيشه مى‌رسد، خداوند شيشه را مى‌شكند». آرى آن‌ها اين امور روشن و بديهى را در سايه تفسير غلطى كه از توحيد افعالى داشته‌اند، منكر شده‌اند. بنابراين توحيد افعالى هيچ منافاتى با اختيار و اراده انسان و همچنين با عالَم أسباب ندارد، چون اراده و سببيّت، همه كار خداست. خداوند به انسان قدرت و قوّت و عقل و اختيار و اراده و انتخاب داده است و چون همه اين‌ها از ناحيه اوست، پس همه كارها را خداوند انجام مى‌دهد؛ هر چند انسان در مقابل آنچه انتخاب مى‌كند مسئول است.

براى روشن‌تر شدن مطلب به اين مثال توجّه كنيد: پدرى، پولى در اختيار فرزندش قرار مى‌دهد تا خرج زندگى‌اش كند؛ امّا پدر در كنار اوست، هر لحظه بخواهد پول را پس مى‌گيرد. در اينجا پول متعلّق به پدر است؛ هر چند فرزند در مقابل خريدى كه انجام مى‌دهد و مصرفى كه مى‌كند مسئول است.

نتيجه اين كه، توحيد افعالى هيچ منافاتى با اختيار و اراده انسان ندارد و نبايد آن را به صورت افراطى و شرك‌آلود معرّفى كرد.

آيا توسّل با توحيد سازگار است؟

سؤال: چرا توسّل به عقيده وهّابى‌ها نوعى شرك محسوب مى‌شود؟ مگر توسّل با كدام يك از شاخه‌هاى توحيد ناسازگار است؟ آيا توسّل با توحيد ذات منافات دارد؟ آيا توسّل با توحيد در صفات ناسازگار است؟ بدون شك توسّل هيچ ناهماهنگى با توحيد ذات و صفات ندارد.

آيا توسّل مشكلى در توحيد عبادت ايجاد مى‌كند؟ اگر جواب مثبت است، بايد بگويم كه وهّابى‌ها اشتباه بزرگى كرده‌اند؛ چون شيعه به هنگام توسّل به پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم يا ائمّه معصومين عليهم السلام يا قرآن و مانند آن، هرگز آن‌ها را عبادت و پرستش نمى‌كند، آن گونه كه بت‌پرستان با پرستش بت‌ها آن‌ها را شفيع و واسطه قرار مى‌دادند. بلكه ما از اين بزرگان مى‌خواهيم كه در پيشگاه الهى از آبرو و اعتبار خود مايه بگذارند و حلّ مشكل ما را از خداوند طلب نمايند. بنابراين تفاوت كار