نداريم، بنابراين حتماً منظور زكات واجب است. اگر منظور زكات واجب باشد و از سويى بگوئيم آيه در مورد علىّ بن أبي طالب عليه السلام است دچار تناقض مى‌شويم، زيرا على از نظر اقتصادى و مالى در حدّى نبود كه زكات واجب به او تعلّق بگيرد، چون طبق آنچه در شأن نزول سوره انسان (سوره دهر) گفته‌اند على و خانواده‌اش وقتى روزه گرفته بودند و سائلى به در خانه آنها آمد و غذاى شب خود را به نيازمند دادند، ديگرى چيزى براى افطار نداشتند و مجبور شدند با آب افطار كنند؛ خلاصه اين كه، على كه به اندازه غذاى يك شب اضافه نداشت، چطور زكات واجب به او تعلّق گرفته بود تا در حال ركوع بپردازد؟!

پاسخ: در جواب اين اشكال، و به تعبير صحيح‌تر بهانه، مى‌گوئيم:

اوّلًا: از نظر اسلام هم زكات واجب داريم و هم زكات مستحب؛ زيرا جمع‌آورى زكات پس از هجرت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله به مدينه انجام شد. در حالى كه در سوره‌هاى مكّى نيز سخن از زكات به ميان آمده، و خداوند مردم را به پرداخت زكات تشويق كرده است؛ حتماً منطور، زكات مستحبّى است، يا زكاتهاى واجب كه در آن زمان كه حكومت اسلامى تشكيل نشده بود جمع‌آورى نمى‌شد.

به سه نمونه از اين آيات، كه در مكّه نازل شده است، توجّه كنيد:

الف- در آيه چهارم سوره مؤمنون، كه يك سوره مكّى است، مى‌خوانيم:

وَ الَّذينَ هُمْ لِلزَّكاةِ فاعِلُونَ‌

آنها (مؤمنان كسانى هستند) كه زكات را انجام مى‌دهند.

در اين آيه شريفه پرداخت زكات به عنوان يكى از صفات مؤمنين مطرح شده است و از آنجا كه اين سوره مكّى است و اين آيه قبل از تشريع حكم زكات نازل شده است، در مى‌يابيم كه زكات مستحب منظور بوده است.

ب- در آيه سوم سوره نمل، كه در وصف مؤمنان است، مى‌خوانيم:

الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلوةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ‌

مؤمنان كسانى هستند كه نماز را برپا مى‌دارند و زكات را ادا مى‌كنند و به آخرت يقين دارند.