اخلاقى را در رفتار خود ظاهر نكردند، ناهمنوا نيستند؛ هر چند همنوايى اين عده با عده ديگرى كه افزون بر رعايت واجب و حرام، مستحب و مكروه و فضيلت‌ها و رذيلت‌هاى اخلاقى را نيز به دقت رعايت مى‌كنند، تفاوت دارد.

اكنون مطلب اين است كه اعمال فشار اجتماعى براى همنوا شدن، بايد در مورد كسانى اعمال گردد كه زير خط پايين‌ترين حد همنوايى هستند. پس همنوايان با سطح پايين ارزش‌ها و هنجارهاى مربوط به آن، نبايد تحت فشار اجتماعى قرار گيرند.

اصولًا همنوايى با ارزش‌ها و هنجارها، درجه‌هاى گوناگونى دارد، ولى در هر گروه يا اجتماع، ارزش‌ها به صورت طيف در نظر گرفته مى‌شود. و افراد خوب و خوب‌تر وجود دارند؛ همان طور كه ناهمنوايان و مجرمان و افراد بد نيز در آن زندگى مى‌كنند.

امام صادق عليه السلام به عمر بن حنظله فرمود: «اى عمر! بر پيروان ما تحميل مكنيد و با آنان مدارا كنيد؛ زيرا مردم، توانايى تحمل چيزهايى را كه شما تحمل مى‌كنيد، ندارند».[1]

عمار بن ابى الاحوص مى‌گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: گروهى هستند كه ولايت امير مؤمنان را پذيرفته‌اند، و او را از همه مردم برتر مى‌دانند، ولى به آنچه ما درباره برترى شما قايليم، قايل نيستند، آيا آنان را دوست بداريم؟ امام صادق عليه السلام فرمود: «فى الجمله ليه. آيا نزد خدا چيزى نيست كه نزد پيامبر نباشد، و نزد پيامبر چيزهايى نيست كه نزد ما نباشد، و نزد ما چيزهايى نيست كه نزد شما نباشد، و نزد شما چيزهايى نيست كه نزد ديگران نباشد؟

خداوند اسلام را بر هفت سهم بنا نهاده و سپس اينها را ميان مردم تقسيم كرده است. قسمت بعضى را يك سهم، بعضى را دو سهم، بعضى را سه سهم و بعضى را هفت سهم قرار داده است. پس بردارنده يك سهم از اسلام، دو سهم را تحميل نكنيد كه در نتيجه آنان را سنگين كرده و متنفر مى‌كنيد. برعكس، با آنها مدارا و داخل شدن در اسلام را براى آنان آسان كنيد».[2]

اين روايت، اوّلًا بر سلسله‌مراتبى بودن ارزش‌ها و هنجارهاى مربوطه، و ثانياً بر

[1]. ر. ك: حُرّ عاملى، محمّد بن حسن، وسائل الشيعة، ج 16، ص 160 روايت 21240.

[2]. ر. ك: همان، ص 164 روايت 21248.