نام کتاب : انديشه اجتماعى در روايات امر به معروف و نهى از منكر نویسنده : صديق اورعى، غلامرضا جلد : 1 صفحه : 97
سلسلهمراتبى بودن همنوايى و متفاوت بودن ميزان درونى كردن ارزشها و هنجارها در اشخاص تصريح و تأكيد دارد. مهمترين نكته مورد تأكيد، توصيه بر عدم اعمال فشار اجتماعى بر همنوايان درجههاى پايينتر است. نكته چهارم[1] اين است كه اگر بر شخصى كه با مرتبه پايين ارزشها و هنجارهاى مربوط به آن همنوايى دارد، به جاى پذيرش در گروه و تشويق، فشار اجتماعى وارد شود، او نه تنها با ارزشهاى مرتبه بالاتر و هنجارهاى مربوطه همنوا نمىشود، كه تصور مثبت از خود را نيز از دست مىدهد. شخصى كه با درجه پايين ارزشها و هنجارهاى مربوطه همنواست و احساس مىكند شخصى است همنوا با ارزشها، اگر با اعمال كنترل و فشار اجتماعى روبهرو شود و ديگران اصرار كنند كه تو ناهمنوا هستى، اندك اندك نگرش پيشين را كه من شخصى همنوا با ارزشها هستم، تغيير مىدهد و چنين نگرشى پيدا مىكند كه من شخصى ناهمنوا با ارزشها هستم. نظريه برچسب زنى، به طور غير مستقيم بر اين امر تأكيد دارد و نظريه تعارض شناختى از فستينگر، جايگاه تصور از خود يا خودپنداره را در تصميمگيرى عمل نشان داده است. تحقيقاتى كه در چارچوب اين نظريه انجام شده، ثابت كرده است كه عزت نفس، عايق بزهگارى است و تحقير اشخاص، بهترين زمينهساز براى تبديل آنان به بزهكار است. حتّى در چارچوب تئوريك ديگرى، اميل دوركيم پيشنهاد كرد اگر در گروه، اجتماع يا جامعه، يك يا چند هنجار به طور وسيع و مكرر نقض مىشود- مثلًا قانونى وجود دارد كه به طور وسيع زير پا گذاشته مىشود- آن هنجار را بايد حذف كرد- مثلًا آن قانون لغو شود-؛ زيرا احساس عمومى مردم كه ما پيرو قوانين و هنجارها هستيم، ضامن رعايت هنجارها و عامل همبستگى اجتماعى و حفظ همنوايى مردم است و اگر هنجارها و قوانينى باشند كه مردم همواره آنها را نقض كنند و در عين حال آن هنجارها به عنوان هنجار اجتماعى شناخته شوند، احساس عمومى مردم كه ما همنوا هستيم، خدشهدار مىشود و رعايت ديگر هنجارها و همبستگى اجتماعى، لطمه مىبيند.
[1]. ر. ك: حُرّ عاملى، محمّد بن حسن، وسائل الشيعه، ج 16، ص 164، روايت 21248.
نام کتاب : انديشه اجتماعى در روايات امر به معروف و نهى از منكر نویسنده : صديق اورعى، غلامرضا جلد : 1 صفحه : 97