محصول دو جريان است: جريان اجتماعى شدن و جريان كنترل اجتماعى. پس تحقق و عملى شدن موفق اين دو جريان با محتواى عناصر تشكيل دهنده، غايت دين است و شايد بتوان گفت نهادى شدن و استقرار در نظام اجتماعى و نظام شخصيت، نهايت دين مى‌باشد.

امير مؤمنان عليه السلام فرمود: «غايت (نهايت) دين، تأكيد بر ارزش‌ها و هنجارها و جلوگيرى از زشتى‌ها و نابهنجارى‌ها و استوار كردن مقررات الهى است».[1]

2. كنترل اجتماعى در روايات (مراتب نهى از منكر)

2- 1. ترشرويى، كمترين ميزان اعمال كنترل اجتماعى‌

اگر به حدى ارتباط و پيوند گروهى ميان اشخاص وجود داشته باشد كه مؤمن مورد نظر، جزئى از جهان اجتماعى شخص ديگر باشد و ميل به پيوند و ميل به مقبوليت در آن شخص، شامل مؤمنِ مورد نظر نيز بشود، آن گاه كمترين حد اعمال كنترل اجتماعى از سوى مؤمن بر شخص ديگر، اعمال فشار عاطفى و درهم كشيدن چهره و ترشرويى است.

امام صادق عليه السلام از قول امير مؤمنان بيان كرد كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به ما فرمان داد «با هنجارشكنان، با چهره‌هاى درهم كشيده برخورد كنيم».[2]

همچنين امير مؤمنان فرمود: «كمترين ميزان زشت‌شمارى عمل ديگران (اعمال مهار اجتماعى) اين است كه با هنجارشكنان، با چهره درهم كشيده ملاقات شود».

2- 2. طرد اجتماعى‌

طرد اجتماعى، يكى از مراتب اعمال كنترل اجتماعى است. ميل به عضويت و پيوند گروهى، از ويژگى‌هاى فطرى انسان شمرده شده است و عدم ارضاى آن، يكى از زجرها براى اوست.

اگر شخصِ مرتكب نابهنجارى، با ترشرويى اشخاص مرتبط با او، از رفتار نابهنجار خود صرف‌نظر نكرد، با اعتراض زبانى اطرافيان روبه‌رو مى‌شود. اعتراض زبانى، رفتار نابهنجار را در برخى افراد مهار مى‌كند؛ البته بعضى‌ها هم از راه اعتراض زبانى كنترل نمى‌شوند.

[1]. ر. ك: نورى، حسين بن محمّد تقى، مستدرك الوسائل، ج 12، ص 185، روايت 13837.

[2]. ر. ك: حُرّ عاملى، محمّد بن حسن، وسائل الشيعة، ج 16، ص 181، روايت 21294.